NADAL DELS VIÈLHS

I a pas que la nèu per nos far companha.
I a pas degun a l’ostal,
Los enfants, per lo trabalh,
Son partits, qu’es la maganha,
Los mòrts e los vius quitan la campanha
Se traparàn sols per aquel Nadal.

Se coma autres còps, podiá l’Emperaire,
Per faire lo recensament,
Publicar a totas gents
Que cadun ane se faire
Marcar al país que nasquèt son paire,
Los vièlhs tendrián pas de contentament.
París seriá pas benlèu qu’un vilatge,

Se podián tornar al país
Totes los que son partits,
Postièrs, femnas de mainatge,
Maria e Josèp serián del viatge,
E benlèu Jèsus naisseriá aicí.

Quau sap se vendrem un jorn emperaires
E se poirem far, los amics,
Que visquèssem al país
Coma an viscut nòstres paires :
Per los que son mòrts, cal pas tròp s’en faire,
Car parlan patés dins lo Paradís.

Joan Larzac

Retorn a l'ensenhador

ÒSCA PER RÀDIO LENGA D'ÒC

Lo CSA ven d’atribuir a Ràdio Lenga d’Òc la frequéncia de 99,7 Mhz per Montpelhièr.
La poténcia de 100W permetrà a aquela ràdio de cobrir lo rodol de Montpelhièr.
L’autorisacion es obtenguda per un periòde de 9 meses, la demanda serà donc tornada presentar.

Òsca a los de la còla de Ràdio Lenga d’Òc qu’an pas jamai baissat los braces
Òsca a los que los an sostenguts.

Retorn a l'ensenhador

LÈTRAS DOBÈRTAS AL PRESIDENT DE LA REPUBLICA FRANCESA

Sénher president,

Aprofitam vòstre passatge a Carcassona per vos felicitar dels discorses qu’avètz tenguts a Johannesburg l’an passat e, i a gaire, dabans l’Amassada generala de l’UNESCO en favor de la diversitat linguistica e culturala sus la planeta. L’organizacion internacionala a redigit una Convencion per afortir aquel dreit. Fòrça plan ! Solament, avèm un socit dels pesucs : nos demandam s’aquela Convencion se va poder aplicar en França : avètz dins un passat recent entrepachat la signatura de la Carta europèa qu’anava dins aquel sens.

Los promotors e actors de las lengas de França an rapelat a las Assisas de la debuta d’octobre que mancava un estatut per las lengas en França per poder assolidar la democracia culturala. Benlèu que del temps de vòstra venguda al còr del país occitan, n’aprofitaretz per esclarir aquela contradiccion, aquel grand escart entre lo dire e lo faire.

Se per cas avètz un momenton, poiretz anar vos setar suls bancs de la Calandreta a Ciutat per véser la diversitat culturala e linguistica en marcha...

Mirelha Braç
Institut d’Estudis Occitans - Aude
BP 105 11022-Carcassona Cedex

Sénher President, vos fau una letra que legiretz benlèu se la degustacion de «tapas» amb lo primièr ministre de las Espanhas vos en daissa lo temps.

L’umil subjècte d’un rèire-país de fons de carta gausa vos rapelar qu’avètz estat un elegit de Lemosin e que vòstras viradas de tòca-manetas vos menèron de segur a passar al pè de las roïnas del castèl de Ventadorn. Se ne vira, avètz ausit lo vent portar los gemècs d’un cant vièlh de Bernat lo trobador e vist una lauseta montar dins lo cèl matinièr per saludar lo solelh.

Mas ara, vos arriba de parlar a tota la planeta, res qu’aquò ! Atal, lo 14 d’octobre passat, a la tribuna de l’UNESCO repiquèretz a vòstre discors de l’an d’abans a Johannesburg dins un brave plaidejar per la promocion de la diversitat culturala e lingüistica. Avètz sostengut la creacion d’una convencion internacionala per la sauvagarda del patrimòni cultural immaterial de l’umanitat. Un còp l’esquina virada, l’amassada de l’UNESCO adoptèt aquel tèxte. E aquí, cridi: Òsca, sénher president!

Mas... mas... quicòm me tafura: es que França va aderir a la Convencion qu’avètz demandada en defensa dels dreits fondamentals dels Òmes e dels pòbles? Es qu’aquela Convencion seriá pas contrària a l’article 2 de la Constitucion? Seriá pas a metre a las escobilhas coma la Carta europèa de las lengas regionalas o minoritàrias que n’avètz empachada la ratificacion? Sèm al picar de la dalha. Plori de véser Vòstra Grandor se pèrdre dins un discors del genre: «fasètz çò que disi mas pas çò que fau». Alara, se jamai, per astre, sètz sincèr d’a fe, profitatz de vòstre passatge a Ciutat per anar veire la diversitat culturala e lingüistica en accion: anatz vos setar suls bancs de la Calandreta de Ciutat. Sabi que seretz capable de plegar vòstras longas cambas per vos metre a la nautor de la joinessa d’en-bas. Tè, coma present, vos faràn restontir lo «Se canta!» a las aurelhas.

Se jamai fasètz pas aquel gèste nòble, pensatz qu’auriam qu’un sol recors definitiu e estrèm: nos demorariá pas mai que d’anar pregar Santa-Bernadeta!

Mirelha Braç, Alan Roch:
Institut d’Estudis Occitans - Aude
BP 105 11022-Carcassona Cedex

Retorn a l'ensenhador

CLAPASSIÈRS, SAUVATZ VÒSTRA LENGA

Saique los legeires del Bram se creson de trabalhar a sauvar la lenga seuna, la lenga del Clapàs: la legisson, la parlan, l'estudian. O creson, e pamens s'enganan, o per melhor dire se fan enganar per de messorguièrs, de manipuladors, d'arlandièrs, que los vojan coma lenga del país quicòm que dison de l'occitan. L'occitan? Òm sap qu'aquò existís pas. Gaitatz del costat de Provença: los lingüistas egrègis del Conselh Regional venon de tirar l'esquila d'alarma ; se cal reconóisser, dison eles, las lengas provençala e niçarda al luòc d'aqueste occitan apatrida e farlabicat. E son de mond dobèrts e res mens que sectaris: an pas parlat de destriar lo provençal de la costièra e lo de la val de Ròse. Pasmens caldrà espepissar s'es la lenga de Marselha que se va metre en valor o la d'Avinhon, la d'Arles o la de Malhana. La d'Arles, segur se pensa lo Sr President Vauzelle, e que Malhana se cale. Caldrà a mai se mesfisar del mond d’Alps, doblidats e mespresats, que riscan de se botar en rebellion. Per quand los maquises lingüistics ? Dins quana lenga Provença se ditz Paca?
Vertat qu'an rason de se pas daissar contar d'istòrias per de gents talas coma Robèrt Lafont, Sèrgi Bec o Frederic Mistral, traites a la lenga provençala per parlar de lenga occitana o de lenga d'Òc, e que vos espandisson aquò d’Alps a Pirenèus! D'unes butan la provocacion fins a voler celebrar l'an que ven, lo centenari del Prèmi Nobel de l'òme de Malhana! Vesètz que sèm enrodats d'enemics: las tropas occitanas nos assetjan, la cinquena colomna del Felibritge nos ten d'a ment. Me cal confessar que amai ieu me sentissi fissat del virus I E O qu'es pièger que lo H I V. Saique me podretz perdonar las mancas al parlar de Montpelhièr. Vos aprometi de prene de corses al Cercle vòstre, se me podetz assegurar qu'anatz pas m'i porgir la lenga de las Matèlas. Enfants de Montpelhièr, vos cal sauvar lo au e la e dels degalhs del al e de la i. Après faretz la tria entre lo parlar de Botonet e lo del Corrau. Per aquò far, demandaretz conselh al President-lingüista de Paca. Òsca Vauzelles, fòra Mistral!

Albèrt ARNAUD

RAÇA RACEJA Doblidetz pas, al mitan de vòstras fèstas e de vòstres estrambòrds, que fòrça trabalh demòra de faire. Cal d’acampadas, de fèstas, de parladissas emai de corses d’amor, de jòcs florals e de taulejadas ; mas aquò’s pas pro per crear un movement duradís. I arrivaretz sonque en estudiar nòstre passat famós, nòstra istòria gloriosa. Daissetz pas aquel prètzfach als estrangièrs : trabalhatz ! vos ! Justificatz lo provèrbi : Raça raceja ! J. Anglade (1928)

Retorn a l'ensenhador

MIRAPEIS

Es una bastida medievala que descobriguèrem lo 21 de setembre passat quand lo Cercle Occitan dau Clapàs nos passegèt a Montsegur: Mirapeis en Arièja (en francés: Mirepoix). Solid es un testimòni dels bèls del passat medieval d’Arièja, quicòm que vos daissa un sentit que se pòt pas doblidar.
Sètz convidat d’anar descobrir aquela vilòta de 3000 estatjans. La vila es clausuda dins un quadrilatèr de barris, d’ostals vièlhs a corondats s’atièran long de las carrièras en damièrs e la plaça centrala es enrodada de cobèrts mai longs de França.


La vila que Simon de Montfòrt prenguèt e balhèt a son marescal de las armadas Gui de Levis (que sa familha se sonarà d’ara enlà Levis-Mirapeis) existís pas pus. Es estada desroïnada en 1279 per un aigat de la ribièra Èrs quand la restanca de l’estanh de Puègverd se trenquèt. Es Gui de Levis III que farà tornar edificar la vila, bastida orientada als quatre punts cardinals e trocejada en damièr. Mirapeis foguèt pendent longtemps un centre drapièr que fasiá flòri. A partir de 1790, la vila pèrd son evescat, puèi los telièrs s’arrestan los uns aprèp los autres e la vila ven pauc a cha pauc una vilòta a vocacion culturala.

Mirapeis en cosina Mirapeis es tanben un tèrme de cosina. Es una garnidura aromatica atalhonada en dats e fregida, compausada generalament de pastenagas, de cebas, d’api, de pitre de pòrc e d’un flòc garnit. Es aponduda aA una preparacion per ne corsar lo gost.

Al cors de la passejada dintratz dins la catedrala Sant-Maurici e remiratz la nau mai larga de França (21 mètres). L’edifici que lo visitaire agacha, es la resulta de fòrça trabalhs e transformacions successius.
Fondada lo 6 de mai de 1298 pels senhors de Mirapeis, la catedrala serà agrandida e abelida ambe los sègles e abandonada en 1794 al culte de l’Èstre Suprèm. Fin finala serà acabada pendent lo Segond Empiri. Son arquitectura definitiva es deguda a Viollet-le-Duc. Lo dedins de la catedrala es estat asornat a bèles pauc de pseudo-gotic. Mas i a pas sonque la nau de veire dins aquela catedrala, d’efièch, s’i trapa lo darrièr laberint fach en França emai dins occident tot. Foguèt comandat per Felip de Levis en 1537 e installat dins la capèla episcopala; pagèla 60cm de latz e dins son centre se vei un mostre: lo Minotaure. (La cadena dels laberints comença en Creta ambe lo mite del laberint e del Minotaure –1500 abans JC- e lo, plan conegut, de la catedrala de Chartres que data de 1220).


Aquel imatge significa qu’es dificil de se despatolhar dins las vòltas de la vida. Pasmens, de la naissença a la mòrt un fial mena l’òme: es la gràcia de Dieu. Per malastre, se pòt pas gandir la capèla epicopala ont se trapa lo laberint, lo visitaire deurà s’acontentar d’una fotò de mèma talha que natura.
Se passejant sus la plaça dels cobèrts, doblidatz pas de levar los uèlhs per remirar las bigas escalpradas de l’ostal dels Cònsols (ostal de trabalh dels magitrats). L’ «ostal de las 100 figuras escalpradas» porgís una frisa pertocanta d’escalpraduras plenas de vida: expressions umanas, animalas, mostruosas, endemoniadas o subrenaturalas…Conten un messatge aquela frisa? O alara s’agís d’una simpla fantasiá o garniment? Cossí que siá, lo vam de la vida e la libertat d’expression que n’emanan ne fan un cap d’òbra vertadièr. Subretot, pendent la passejada, prenètz lo temps de presar lo gaubi de la plaça dels cobèrts. Lo temps sembla s’èstre arrestat e lo passejaire es embelinat dins un ambient de benestança.
Es una plaça pro enclausada per èstre aculhenta mas çaquelà pro dobèrta mercé al mercat cobèrt dobrissent sus la catedrala per pas tròp ofegar. Jos las travadas de fust, renha un ambient doç e lo visitaire pòt remirar l’equilibri e l’armonia del jòc d’ombra e de lutz. S’i sentís dins un autre temps e pòt presar lo despaïsament dins una arquitectura medievala abans d’èstre enfachinat per la dimension umana del luòc… I pantaissarà las calèchas que baralhavan jos los cobèrts qualques sègles de per abans, se congostarà a la terrassa d’un restaurant, o s’i pausarà en gaitar los colombs nisar sus las bigas abans de començar la penosa pujada cap a Montsegur.

Clàudia.

D’ONT VEN lo NOM de MIRAPEIS? Los noms que contenon «mira» o «mire» indican plan sovent de bèlvésers o miradors d’ont òm pòt veire un rodol important. Aital, ligats a una posicion enlairada, existisson entre autres: Miradou (47), Miramont (47, 81), Miremont (15, 31), Miraval-Cabardès (11), Mireval (34), Mirabèl (7),… Per Mirapeis s’agís pas d’un bèlvéser, mas d’un luòc ont se pòt «mirar los peisses», Mirepeisset dins Auda auriá meteissa origina. Es la posicion de A. Dauzat e Ch. Rostaing e tanben de B. e J.J. Fénié. Pasmens, a aquela explicacion, d’autres personas preferisson considerar la terminason «peis» coma una forma derivada de «puèg». Lo nom significa alara « gaita lo puèg » e es la situacion geoagrafica de l’ancian vilatge, gaitava lo puèg.

MIRAPEIS E LO CATARISME La familha de Mirapeis èra plan ligada al catarisme. Se trapa las traças dels passatges de Guilhabèrt de Castres e d’autres bonòmes (o perfièches) a Mirapeis e son rodol. Segon los arquius de l’inquisicion, i aguèt a Mirapeis en 1206 un grand concili catar. Nafrat dins un atemptat en 1204, Pèire-Rogièr de Mirepeis lo Vièlh recep lo consolament de las mans de Guilhabèrt de Castres a Fanjeaux. Lo castèl de Montsegur es bastit o tornat bastir en 1204, sus l’òrdre de Ramon de Perelle de la familha de Mirapeis. Pèire-Rogièr de Mirapeis s’enfugís aprèp sa desfacha en 1209, es despossedit de sas tèrras al profièch de Gui de Levis. Mirapeis es tornamai presa per Pèire-Rogièr en 1223. Lo catarisme torna prene de vam sus las tèrras de Mirapeis : reïnstallacion del diague catar, Ramon Mercièr, puèi de Guilhabèrt de Castres vèrs 1227. Lo tractat de Meaux en 1229, tornarà balhar la senhoriá de Mirapeis a Gui de Levis, que los descendents ne servaràn d’ara enlà la possession. Mirapeis, depend alara directament de la corona de França, çò qu’es pas lo cas de las autras tèrras del conte de Tolosa. Se torna veire Pèire-Rogièr de Mirapeis en 1242 pel chaple dels enqueredors a Avignonet, puèi, solid a Montsegur. Per aquel sètge en 1244, Pèire-Rogièr èra amb un nombre important de parents e amics que se moriràn dins lo lenhièr o qu’auràn de patir dels interrogatòris de l’inquisicion.

Un descendent: Antòni de Levis de Mirapeis (1884–1981) Romancièr, istorian, assagista, foguèt cònse de Mirapeis. Foguèt subretot elegit a l’Acadèmia francesa en 1953 dins lo cadieral de Carles Maurras.

Retorn a l'ensenhador

L'OLIU E L'OLIVA

La Mediterranèa es lo brèç de l’oliu mas a partir del sègle VI^en, s’es espandit dins lo monde: Antilhas, Mexic, U.S.A., America del Sud, Africa Australa, Australia, Orient-Mejan, China, Japon.

Lo primièr productor al monde es l’Espanha amb 2,5 millions d’ectaras d’olivedas. La França, amb 20.000 ectaras, es un pichon productor.

A l’excepcion del Lac del Borget, la produccion se fa dins los 13 departaments del Sud-Est: Alps-Maritims, Var, Bocas-de-Ròse, Alps-de-Provença-Nauta, Vauclusa, Droma, Ardecha, Gard, Erau, Aude, Pyrenèus-Orientals, Corsega-de Sud, Corsega-Nauta.

Dempuèi 1840, dins aquelas regions, la produccion a pas cessat de descreisser e l’òli d’oliva èra pas pus qu’una produccion marginala, gaireben folclorica. Aquò es degut:
- a l’exòdi rural,
- al reviudament de la viticulture,
-a l’evolucion del gost per la concurréncia d’autras matèrias grassas dins l’alimentacion.
-a l’introduccion d’òlis de granas dins la fabricacion del sabon de Marselha (d’un centenat de sabonariás en Provença, s’es passat a 3 a Marselha e 1a Salon).
- al còst de la man d’òbra (mai de 50% del còst de produccion contra 15% en 1950).
- Enfin, a la gelada de febrièr de 1956 (duscas –20°C) que faguèt perir 6 milions d’arbres sus los 11 milions de la França oleicòla de 1956.

Dempuèi 1960, los olius reprenon dins l’agricultura miègjornala. Lo govèrn francés a subvencionat las novèlas plantacions (183€ a l’ectara). En 1999, l’Union Europèa a instaurada una ajuda a la produccion de 1,28€ per litre d’òli e autorizat la plantacion de 3600 ectaras d’olius suplementaris.

Dins los 13 departaments, i a, en 2000, 3.400.000 olius cultivats mas los ¾ se trapan en Provença mai lo departament de Droma. Dins Lengadòc-Rosselhon, mai l’Ardecha, se trapan 700.000 olius (Gard 410.000, Erau 230.000).

L’oliu s’agrada dins los terradors secs, expausats al miègjorn, aimant pas los fonsals umids. Se trapa plan sovent en terrassas (bancau, restanca, faissa) transformant los pendisses en escalièrs gigants. Aquel arbre vigorós, avid de lutz, a fuèlhas persistentas, possedís una longevitat multiseculara; emai se la camba es destruita, de rebrots reconstituisson l’arbre. S’es pas talhat, pòt gandir duscas 10 a 15 metres mas, generalament, passa pas los 3 a 4 mètres.


La talha de l’oliu seguís las meteissas règlas que la dels autres arbres fruchièrs. En mars-abril, la talha de formacion, tre 3 a 4 ans es destinada a donar sa "carcassa": òm causís 3 o 4 brancas de las pus solidas e las mièlhs despartidas. La talha de fructificacion, cada an, consista a suprimir totes las brancas que portavan de frucha l’automna precedent. Favorisa la buta de brancas novèlas que vendràn fructifèras. En mai-junh, se fa la florason : de grelhs aparéisson puèi de floretas en pinhas. Mas la màger part de las flors donaràn pas de frucha. Per que i aja pollinizacion (pel vent, per las abelhas), un o mantuns olius pollinizators devon èsser plantats dins un fruchièr d’una varietat auto-estèrla. Se pòt tanben empeutar sus l’oliu las brancas d’una varietat pollinisatritz coma lo "cayon".

De julh a octobre, es la madurason dels fruches o verason. Segon la varietat d’olivas, lo climat, lo sòl, l’exposicion, los fruches arrivan pas totes al còp madurason. L’oliva gandís sa talha normala cap a octobre. En setembre-octobre, se culhisson las primièras olivas verdas. De novembre a febrièr, es la culhida de las olivas maduras. La culhida a la man (7 a 10 quilòs a l’ora) es mai costosa en man d’òbra. De tecnicas, autras que la culhida a la man e lo gaulatge, son utilizadas : la penche que destaca dels rams la frucha qu’es reculhida dins de fialats a malhas finas, lo vibrator que bolèga lo tronc e subretot las brancas e fa caire las olivas. S’utiliza tanben un aspirator per acampar las olivas tombadas pel sòl.

Dins la cultura intensiva, los olius fan l’objècte de suènhs regulars: trabalh del sòl (laurada, sarclatge, supression dels rebrots inutils) femada (fems, engrais verd, engraisses minerals), irrigacion, proteccion fitosanitaria. Aicesta darrièra es fòrça importanta. Essent pas a l’abric de las malautiás criptogamicas, l’oliu deu subir un tractament, per exemple contra l’uèlh de pavon, campairòl se manifestant per de tacas redondas negras o brunas sus las fuèlhas, en periòde umid. Los arbres se desfuèlhan e produsison pas pus dins l’annada. Òm a tanben la fumagina o negre de fum que se desvolopa sus de secrecions de la cochenilha negra de l’oliu. L’arbre atacat "s’estofa" jos una sisa negrosa. Sa produccion cessa.


De nombroses insèctes atacan l’oliu: la mosca de l’oliu que pica lo fruch e i pond sos uòus, la baba rosega l’oliva e provòca sa casuda. La tinha es un parpalhòl nuechenc que pond sos uòus sus la fàcia inferiora de las fuèlhas, a la basa dels borres florals que sa canilha va atacar coma tanben las fuèlhas e las olivas. Òm a d’autres insèctes nocius: cochenilha, "thrips", encantaire de sèrps (psylle), "neiroun". Autres enemics de l’oliu: rat, conilh, cabra, et los aucèls coma l’estornèl que fa un enòrm consum d’olivas (se’n empòrta una dins lo bèc e una a cada pata). Enfin, los incendis de bòsques pòdon causar de degalhs importants, tant coma la gelada.

L’oliu en frança se presenta jos divèrsas varietats:
- la picholina, la mai espandida, subretot dins Gard. Deu son nom als fraires "Picholini" al sègle XVIII^en qu’an suprimit l’amarum de l’oliva verda en la daissar 2 meses dins un lessiu alcalin de cendres de lenha. L’oliva, pichona e ponchuda, es consomada coma oliva de taula verda o negra. Dona un òli fruchat et leugièrament amargant.
- la lucas, originara d’Italia, frequenta dins Erau, es consomada coma oliva de taula. Es sensibla a l’uèlh de pavon.
- la tancha o oliva de Nions (Droma e Vauclusa), gròssa, redonda e rafida, al gost leugièr d’avelana e de pomas maduras.
- la grossana e la salonenca, dins las Bocas de Ròse.
- òm s’orienta tanben cap a d’autras varietats localas e ancianas, de còps en via d’avaliment, varietats recensadas per l’INRA, gardadas al conservatòri de Porcairòlas: la verdala (BdR e Aude), la menudal del Lodevés, la negreta de Gard, la rogeta(Ardecha, Gard, Erau), l’ametlau (Erau) eca…

Una oliva culhida de fresc es tròp amarganta per se consomar tala quala. Divérsas recèptas familhalas son encara en usatge per la consomacion o la transformacion de las olivas. Lo tractament es destinat a eliminar una substància sonada "oleoperina": - olivas a l’aiga: olivas verdas mesas a trempar dins una aiga pura, renovelada cada jorn pendent 15 jorns. Quora an perdut l’essencial de son amarum, son mesas dins una aiga-sal leugièra (30 puèi 50 gr. de sal per litre).
- olivas picadas: olivas negras picadas per una forqueta, mesas dins una banasta, saupicadas de sal fina. Òm las fa sautar 4 o 5 còps al Jorn durant una setmana. Se rufan e perdon son amarum. Se pòdon servar dins de gèrlas de gres o se pòdon manjar tal coma. Pòdon tanben èsser aromatisadas a l’òli d’oliva verge, al lausièr o per de grans d’alh, dins un ensaladièr. Lo freg del congelador pòt tanben faire partir l’amarum.
- olivas espotidas : òm espotis las olivas verdas d’un còp leugièr de masseta e òm las trempa durant 3 oras dins un lessiu de soda. Òm las lava per finir a grand aiga abans de las servar dins una aiga-sal a 7% de sal, aromatisada al fenolh.

Los metòdes industrials de preparacion de las olivas verdas o negras son mai perfeccionats mas los principes demòran los parius. Las olivas s’adaptan a fòrça plats mas se pòdon tastar al natural, servidas a l’aperitiu.

Las denominacions e definicions autorisadas compòrtan:
- olivas verdas: a la francesa o a la picholina, a la gardesa o a la niçarda (sens fermentacion), a la sevillana(amb fermentacion).
- olivas negras: al natural, a la sal seca, picadas a la sal, rafidas, doças.
- olivas en vestit de monge: olivas virantas qu’an perdut son amarum.
- calamata o a la grèca: olivas fendudas confidas dins l’aiga-sal, a la vinagreta.
- olivas pastorisadas: en qualitat estandard, extra, mercanda.
- olivas espotidas : consomacion regionala.

M.A.R.

Composicion	Oliva verda	Oliva negra
Aiga	75,4%	0
Protids	0,76%	3,1%
Lipids	14,48%	58,85%
Substàncias extractiblas	8,04%	32,67%
Celulòsas	0,90%	3,68%
Cendres	0,42%	1,70%

Trach de "L’olivier" per Joan Panhòl, Edit. Aubanel.

L'AMOR DELS OLIUS

Abans de parlar de l’òli d’oliva, parlam de l’estacament del païsan a sos olius. Aquel amor se pòt benlèu explicar, al mens per una part, pel fach que l’oliu fa partida de l’eretatge al quite títol de l’ostal : òm s’estaca pas a un carrat de caulets, per exemple, o de perièrs, que son causas passadissas. Aquel amor pels olius s’es manifestat al temps de la catastròfa de 1956.

«Lo dos de febrièr de 1956, conta Antòni de Garidel, agricultor a Codós, partiguèri per Ais a l’entorn de doas oras de la tantosada. Èrem gaireben en braces de camisas, fasiá quicòm coma setze grases. Arribi a-z-Ais, fau qualques compras; puèi arribi sul cors Mirabeau e me disi: comença de faire freg! M’arresti davant un termomètre: la temperatura èra ja a mens quatre! L’endeman, lo cèl èra cobèrt, negre, e l’aura s’èra levada, una cisampa glaciala. Aquò durèt tres setmanas!
Pel paire, quin còp! èra plan afeccionat de sos olius. D’aquel moment, se comencèt a s’aflaquir, defuntèt qualques annadas aprèp. Pasmens èra un dur!»
Dur, aital coma Jacint Bellon que son filh Enric, lo molinièr de Fontvielle, se rementa d’aqueles jorns doloroses: «Quand anèrem veire los olius ambe lo paire, l’oncle e lo baile, e ben! vegèri plorar lo paire, vegèri aqueles òmes, qu’èran pas pus joves, las lagremas als uèlhs, d’òmes galhards, fòrts. Èra lo primièr còp que vesiái plorar lo paire.»
«Comprenes, m’expliquèt Maria Mauron, es un acte d’amor d’aver d’olius. Los elevam –o pòdi dire coma se parla dels enfants-, los cultivam; los torrolham, los petiman. Perque los aimam. Quand los olius crebèron en 1956, vegèri los païsans plorar davant sos arbres maselats. E, podètz creire qu’èra pas pel profièch que ploravan! Èra dins son amor qu’èran nafrats. E quand, tres ans aprèp, los arbres avián rebrotats, foguèt una desliurança!»
Una desliurança, sai que. E una respelida. Mas degun, pel campèstre de Provença e dels païses tocats per la torrada, doblidèt pas aquela nuèch tragica dels dos al tres de febrièr 1956, que s’ausiguèt a l’entorn de cracinadas sinistras dels arbres qu’espetavan. La nuèch que s’ausiguèt cridar los olius.

«Cantate de l’huile d’olive»
Per Jacques Bonnadier

Retorn a l'ensenhador

TEATRE - AVÈM VIST

Veici encara un espectacle novèl que nos porgís lo Claudi Alranq. Inlassable, n'a escrich lo tèxt,l'a mes en scèna e lo jòga ambe dos compaires musicians, cantaires, e a l'azard comedians. Conta l'istòria de las Cevenas al travèrs dels sègles, dins los astres e los malastres de son pòble, que son los del pòble occitan tot d'entièr. Coma n'es acostumat, C. Alranq se pren lo biais de la faula per dire la realitat, mai d'un còp dura e crudèla, que la vida lai èra pas doceta, lo país èra rufe, lo trabalh penós, los camps pas brica grasses. Mas i aguèt lo Castanhièr, l'arbre-rei, l'arbre del pan del gavòt que lo faguèt subreviure. A l'ombra bèla dels castanhièrs, de mercé a la frucha noiridoira, lo raiòl menèt sa vida e bastiguèt son istòria. Coratjós e valent, bastiguèt amai son país dins un esperit d'independéncia que li valguèt de braves tustals, dels legionaris romans als dragons de Loís XIV, dels Francimands de Montfòrt als Alemands de Hitler. Sens passar per malha la lei despietadosa de l'espleitacion capitalista qu'emplonsèt lo mond al trefons de las minas, e puèi, un matin bèl, los fiquèt totes defòra e las tampèt. Tot aquò revèrta per mai d’un aspècte l'istòria d'Occitània tota.
Maldespièch de l'aspror e de la negror de l'istòria, l'espectacle de C. Alranq es fòrça distrasent. Mescla e entremescla a bel èime, tèxtes poetics, legendas fantasticas, contes risolièrs, musicas e cançons evocadoiras que dessenhan d'ausida temps, país e mond. La faula poetica s'endeven ambe la farsejada per nos menar pivelats tot de long de l'istòria. Aquí se coneis l'engenh pròpri de Claudi Alranq, autor, scenograf, comedian, per tot dire òme de teatre complet. Nos agafa e nos entraina de son gaubi, al ritme aviat de sas invencions lengatgièras e visualas, en acontentar l'uòlh e l'esperit, valent a dire que divertisson e qu'assabentan sens pesar, nimai aleiçonar. Son jòc viu e saltarèl rementa lo dels emponts de fièra d'un còp èra, font viva del teatre, per nos menar dins las istòrias mirificas e trufandièras qu'es a nos contar de longa. Lo ritme alègre es tengut mercé al parelh de musicians-cantaires-comedians que passan d'un instrument a l'autre, del cant al jòc parlat, amb un gaubi egal.
L'espectacle es estat jogat als Mages en Cevena, e lo 9 de novembre a Massilhan pels cercles d'Agde e de Massilhan, al profièch de la Calandreta Dagtenca.

Albèrt ARNAUD

Retorn a l'ensenhador

LO CANTON DELS POÈTAS

Un poèta de Beucaire, pauc conegut, P. Bonet, publiquèt en 1853 un omenatge admiratiu al poèta nimesenc Lois Romièu, qu'es subretot un acte de fe dins la lenga d'òc, son "patois" (patés) coma ditz. Òm pòt èsser pas d'acòrdi amb sa nocion de l'ortografia de l'occitan, mas se cal reportar a son temps e cal reconéisser que defendiá cap e onglas son punt de vista. N'ai transcrit un tròç en grafia normalizada. Los felibres me'n voldràn pas, que los portava pas dins son còr.

Ieu, mon polit "patois" m'es coma una mestressa; Amb ma fanquesa i fau mila careças E jamai m'es ingrat, car n'es pas monsurós* E quand nos frequentam, coneis mon numerò. "Patois", mon bon amic, per ton brillant* lengatge Venes requinquilhar mon còr dins son vièlh atge; Mon gai rossinholet, canta, canta sens fin, Tot lo franc-Dieu* del jorn, e del ser al matin. Ton bèl cant natural m'esvalís la vanèla*; Sembla faire sortir de flors de ma cervèla, Canta, mon anjotin*, canta que tos presents Fagan, dins mon ivèrn, reviutar lo printemps. Vesèm totes los jorns dedins nòstra contrada De pichotets sabents a mina calculada Dire que lo "patois" en vèrs es gaire aimat, Car lo mendre gojat pòt far de bots rimats, Dins de carivarís o dins de cançonetas, Sens règla e sens talent, en guisa de sorneta. Parla-nos del francés, dison amb fiertat*; Aquí, lo mendre vèrs es remplit de beutat Qu'encanta lo lector per sa bèla armonia E qu'escòrna jamai vòstras pauras aurelhas. Vole creire, es verai qu'un poèta francés L'empòrta dessus nos, sens fòrma de procés; Mas ieu, per aquò, mai que de la cadença*, Fau que lo sens comun i serve de pitança, E soven sos grands mots, que de jòia es mièg-fòu, A mes de son costat l'araire avant los buòus; Çò que ven al lector i dona la fringala Puèi, per tot jutjament, aussa las doas espatlas. Mespreson lo "patois"; mas a l'òme qu'a d'esperit L'idiòma i es ren, dins totes los escriches E ditz, sens ren fardar, qu'en tot temps, lo gèni Pòt sovent figurar dins tota poèsia. Que fugue* en provençau, fugue* en lengadocian, De lo ben aplicar n'i a qu'an lo grand moien*, E que totjorn an fait de la lenga romana La reina del Miègjorn, la sortiguent de las enganas: Los Godolin, Los Gròs, los Fabre capelan, Seguits dels Dieulofèt, dels Bellòt, dels Chailan, Dels Jasmin, dels Davau, dels Romieu... coròla Qu'an rendut, que rendràn nòstra lenga immortala. Nostre galòi "patois" entre de talas mans Per nòstres descendents serà son talisman. Qual coneis pas l'autor de la pèça divina Que los pus grands sabents i gimblan son esquina? Foguèt dessús lo punt, d'après çò que se sap, De daissar l'italian per lo vièlh provençau Quand faguèt son Infèrn de torment, de famina, Que quand lo legissètz, fasètz car de galina. Proba que lo "patois" que i aviá d'aquel temps Aviá qualque beutat, perque n'èra content E que voliá emplegar lo tant polit lengatge Que nòstres davancièrs ne'n carissián l'usatge....

Tirat de Moun paure patois de P. Bounet
Imp. Baldy et Roger Nîmes (1856).
Reedicion Ed. Lacour/Rediviva Nîmes (1999)

Vocabulari: *es pas Monsuròs: fa pas lo Monsen. *brillant: francisme per de remarca. *franc-Dieu: tot lo sanclame del jorn. *vanèla: canha, manca de vam. *anjolin: sinonim d'angelon. *fiertat: francisme per orguèlh, ufana. *cadença: per cadéncia. *fugue: provençau per siá. Moien: francisme per mejan.

BRAVES AMICS Lo mistrau, la tramontana, Te l’an desplaçat; Lo monde ponchut s’afana A t’escarraunhar. Mas lo Bram fai son afaire, Marcha a polit pas; Rebombís dins nòstre caire E ne biscam pas. Mas vos vòli a l’ora d’ara, Que lega me fai, D’un ton drud e sens guitarra Vos ne dire mai. Mon sicut conta l’istòria Que dins Gonfaron Los ases en plena glòria S’enairavan amont. Es que s’èran butat d’alas; Durèt pas qu’un temps: Tot florís e puòi davala An perdut alen. Amics de las cugas negras, Cal pas s’enganar Los ases d’ aquel còp èra Se son enanats Los ases de la «Francesa» Faretz pas volar. Per laurar a la devesa Cal un bon colar E se botas ton araire Davant lo parelh Ton trabalh serà de caire; Buta ton calelh. «Assetadas de las lengas» Aquò regaudís Mas i aurà pas res que tenga, Que rebaladís. Se ié poiriá butar d’alas De molins d’auràs, Farà pas jamai sa mala, Jamai volarà, Bufariá la tramontana, Bolegarà pas, La sauma republicana Ò mon bèl papà! Cal saupre que tota lenga Es pas qu’un respir Que caldriá que nos revenga Per nòstre avenir Un respir de rabaleta Val per lo francés Qu’es sord coma una peteta E que nos somet. Ieu vos disi sens relambi: Çò qu’es mai urgent Sens tractar e sens escambi: «Afortir l’alen!» Afortir, parlar sa lenga, Pus fòrt que quistar E qu’aquel alen te tenga Lo cal requistar. Gui Allegre

LO PAÌS RETROBAT Retrobèri lo país qu’èra lo país de mon grand, Quora vegèri los grands garrics quilhats A cima de la montanha. Retrobèri lo país qu’èra lo país de ma grand, Quora ausiguèri las cigalas dins la bauca Per l’estiu assecada. Retrobèri lo país qu’èra lo país de mon paire, Quora fremiguèri a l’aiga fresca d’una font pichona Entre dos ròcs cobèrts de mofa. Retrobèri lo país qu’èra lo país de ma maire, Quora engoliguèri la castanha tebesa Dins la terralha lisa. Retrobèri lo país qu’èra lo país de mos rèires, Quora chuquèri la frigola nolenta Luònh sus la faissa. Retrobèri lo país qu’es mon país, Quora maissèri ambe los amics la lenga Nòstra, nòstra lenga occitana. Anny (del cors de l’Edat d’Aur)

IN VINO VERITAS "In vino veritas!" Vuèja me’n un bolàs Que, tanlèu davalat, Ausirai la vertat. La vertat, qu’es aquò? Vertadièra, amb aquò, La que sortís del potz Nuso? -Ai  quin atots! Bevi per desbrembar. De qué vòls desbrembar, T’agradava pas, la vida? La meuna, uèi, es voida. Mai bevi, mai soi comol, N’acabi pas d’èsser sadol, Mai se, per beure, soi tot sol. N’as lo cap tot trebol. E se m’agrada d’èsser aital, Es sonca a ieu que me fau mal. Uèi, ai begut e vesi pas pus clar. M’en vau al lièit o tòrni al bar? Non, vòli pas ausir ta vertat, Mas s’as de vin a ton costat, Vuèja me’n un bolàs: Qual sap? "In vino veritas!"

Retorn a l'ensenhador

DESTENTA... JÒCS... ASENADAS...

Rampèl:
15 presonièrs an decidit de s’escapar en cavar un tunèl de 540 m. Per cavar un tunèl de 360m, 10 presonièrs avián mes 18 nuèits en trabalhar 8 oras cada nuèit. Quant, los 15 presonièrs, metràn de nuèits en trabalhar 9h cada nuèit?

Solucion:
18 nuèits de 8 oras fan 144 oras de trabalh.
10 presonièrs trabalhant 144 oras fan un tunèl de 360m,
1 presonièr trabalhant 144 oras cava donc 36m,
15 presonièrs trabalhant 144 oras fan un tunèl de 36x15 = 540m,
La nuèit d’aquestes estent de 9oras, trabalharàn 144/9 = 16 nuèits.


Un avion va de A a B separats de 1000km a la velocitat de 400km/h. S’en torna de B a A a la meteissa velocitat.
Lo vent se bota a bofar de A cap a B en augmentar la velocitat de l’avion a l’anar e en la demesir a la tornada.
Donc la durada d’un anar e tornar càmbia pas, verai o fals?


- Pèire? fa Nòstre-Sénher a son sant portalièr.
- Plèti, Mèstre.
- Ai enveja d’anar faire un torn de passejada sus tèrra, e m’acompanharàs.
- Soi a vos sul còp; lo temps de pausar mon manon de claus, de cintar lo copa-caulets e de botonar ma vèsta.
E Nòstre-Sénher e sant Pèire davalèron del Paradís de plena volada. Anèron se pausar al mitan d’un bosquet d’arbres blancs per s’asombrar un chic, qu’èran al temps de sèga e fasiá una calor que rabastinava.
A pena los dos celestials caminaires avián pres pè e s’èran assetats sus l’erbeta, que t’ausisson un çaganh de malediccion. De cridas, de pinhas, de pim-pam,… ne vòles n’as aicí sèm. Aquò tombava coma d’amètlas maduras jos lo gisclàs(1).
- Qu’es tot aquò? fa Nòstre Sénher. Pèire sens te comandar, vas-me cap al bruch e diga-me lèu de qué se passa d’aqueste costat.
Pèire s’eiriça en se fretant lo front de son mocador raiat, e, a tustas e bustas, se met en descobèrta.
Aviá pas fach cent passes dins la brossa, que te tròba dos corsatges(2), l’uèlh descarat, lo pèl esterlufat(3) que se clapavan coma de sal.
S’avança en ridant e los braces alandats:
- Volètz demorar estaires, banda de gusalhas, qu’a un tirat de fusil d’aicí lo bon Dieu se pausa e l’eissordatz?
- De qué vòl aquel morre de monina ? rebequèron los dos encapriciats; nos plai de nos espolsar las arnas; se ton bon Dieu es pas content, que dança!
Aquela responsa fa montar la mosca al nas de sant Pèire qu’es pas pacient de rèsta, e, d’un còp de son jutge de patz, parli del sabre que daissèt qu’una aurelha a Malcus, -zin! zan! de dos revèrses de mai te fa sautar la cabòça dels dos insolents.
- E qu’aquò vos servisca de leiçon per l’avenidor, ajustèt en fretant la lama sagnosa sus una mata de pelenc.
- Aquò fach s’en tornèt en fiulant, tranquil coma Baptista.
- E ben? fa Nòstre Sénher, de tant luènh que lo vei.
- E ben! son reglats.
- De qué vòles dire?
- Vòli dire qu’ai trabucat a dos sacamands que’n se carpinhant se brandissián las pelhas; que m’an agut de rasons estropiadas quand los ai pregats de s’apasimar, e que per i clavar lo bèc e los desseparar me soi vist dins la necessitat d’i segar lo còl a totes dos.
- Maluròs! fa nòstre Sénher d’un ton de pietat, siás totjorn lo mème, partisses coma una seringada. Atal faguères a l’òrt dels olius, tròp de promptitud fa faire de bestiesas. Torna-me lèu lèu empeutar las dos tèstas d’aqueles paures diables.
- Tot en badinant, Nòstre-Sénher disiá la vertat: èra lo diable ambe sa molhèr que se carcanhavan per passar lo temps ; e sant Pèire, totjorn prompt, sens regardar ni lo davant ni lo darrièr, te quilhèt la tèsta del diable sus las espatlas de sa femna, e vira- bequi(4) per l’autre.
Es desempuèi, mos amics, que las femnas an un cap de diable.



(1) Gisclàs : gimbla gròssa per abatalhar (faire tombar d’un arbre) d’unes fruches.
(2) Corsatge : tipe, personnatge comic.
(3) Esterlufat : eiriçat, espelofit.
(4) Bequi : biais de dire (Tolosa, Carcin) beguin es a dire còfa de mainit o de femna.

Achille MIR:
Nascut a Escales dins Aude en 1822, mòrt a Carcassona en 1901. Regent puèi professor a l’escòla normala de Carcassona, abandona l’ensenhament en 1854 per venir director d’una manufactura de draps a Carcassona. Collaborèt a las «Muses du Midi», puèi a la «Revue méridionale», cofondator en 1892 e president d’onor de l’ «Escolo audenca», Majoral del Felibritge en 1876. De còps conegut jos los escaisses de «Lou Bourgalet» e «L’Escatsat».
Son òbra es tant importanta que se pòt pas citar, conten de poèmas, des istorietas, de cants, d’estudis,…Pasmens cal remembrar qu’escriguèt una version de «Lou sermou dal curat de Cucugna» fòrça chucosa e que coneguèt una fama comparabla a la de Romanilhe ?

Retorn a l'ensenhador

DE LEGIR - D'ESCOTAR

Jos aquel titol franchimand, paréis un libre tirat d'un trabalh universitari de la Catarina Pa-rayre. Esser europèa e francesa de Roergue e anar far un doctorat sus "Joan Bodon, escrivan occitan" a l'Universitat de Georgia als Estats-Unis, es estat lo prètzfach estonant d'aquela roergata d'origina. Trabalha a l'ora d'ara a l'Universitat de Viena, en Austria dins l'airal de la literatura. Se legís e escriu l'occitan, lo parla pas encara mas se cal pas desesperar, vendrà.

La causida d'aquel subjècte s'impausèt a son esperit del fach de la preséncia d'un libre de Bodon dins una lista de libres qu'i donèron. Dins l'endrech ont demorava, Bodon e occitan èron coneguts sonca de qualques universitaris. Venguèt evident a son esperit que l'escritura es condicionada per l'ambient. L'escritura de Bodon es modelada , çò ditz, per sa caracteristica diglossica (usança de doas lengas rivalas) e per sa marginalisacion. D'una part, òm es çò qu'òm parla e doncas Bodon escriu en occitan perqué es occitan. D'autra part, l'estatut rebaissat de sa lenga fa que sos personatges pòrtan amb eles aquela reflexion. La Catarina Parayre tròba que çò qu'es de magíc dins Bodon es qu'a cada lectura, se descobrís de significations divèrsas a de tròces complèxes ont la question de la lenga es totjorn presenta emai s'es pas sola presenta. Fa tanben una comparason amb l'Edoard Glissant, lo creòl. Aiceste, se a l'idèa de la creolizacion del mond, e benlèu plan per aquò, fa pas una prioritat de servar la diversitat de las lengas. S'interèssa mai als contactes entre las culturas e vei dins aqueles escambis la possibilitat de valorizar las culturas minorizadas. Fa un tablèu d'un mond melhor, desordonat, mas melhor. Es pas lo mond de Bodon, puslèu pessimist dins son òbra que s'i tròba, permanenta, l'exclusion, barrejada amb l'exclusion lingüistica.

«Jean Boudou, écrivain de langue d'Òc»
de Catherine Parayre, 296 p.
Se pòt comandar a L'Harmattan,
5 rue de l'Ecole Polytechnique 75005 Paris.
24,40 €.

Un trabalh dels escolans de «Las Aigarèlas», Collègi public a classas bilingüas de Montpelhièr e de los del Collègi de Vilanòva de Magalona.

Un libre original ont lo legèire causís son camin de lectura. A travèrs una mission misteriosa d’aventuras en aventuras pel mejan d’una navigacion dels sègles XVII^en – XVIII^en , descobèrta de païses coma lo Brasil, Caribas, Cuba,… e de lengas romanas.
Escrich per d’escolans en occitan mas tanben en catalan, castilhan, italian, portugués es la resulta d’un projècte pedagogic; «Occitan, lenga d’Euròpa, lenga del mond».
Es un present original per Nadal o tot temps a l’encòp pels pichons e grands.
Los sòus que vendràn de la venda d’aquel libre, serviràn als mainits a crompar d’autres libres e a realizar de projèctes novèls: libres, jòcs, CD,….

Prètz 7€, de comandar a Regina Privat
Collègi «Les Salins» de Vilanòva de Magalona.
Tel : 04 67 72 63 56

Las edicions MUSEDIT-LO CONVISE venon de publicar Quicòm endacòm, recuèlh de dètz novèlas implèxas valent a dire que los racontes se recòpan e que tornan certans personatges, procediment d’escritura que sollicita bravament la participacion del lector mas que permet de se far una idèa personala sens badar degun. Ambe sa factura modèrna, resolgudament, ambe çai e lai un colatge, un jòc olipian, l’estil totjorn clar sens falsa prigondor, aquel libre nos càmbia bravament de certanas dralhas regionalas.
Ròc Tarvèl es l’escais-nom d’un òme manifestament cultivat mas que aima rire a ne jutjar pels noms dels personatges, a las claus que se devinan, a las guinhadas maliciosas cap al long de l’obratge. Dos personatges ressortisson: Mèstre Cassanhòl, «sexagenari revengut de tot, pauc portat a l’accion, mas erudit e filosòf» e Titon-Gus, «òme d’accion encara jove, que a perduda la memòria e ensaja de se tornar construire». Aquí tota una problematica dels païses occitans , tant mai que los parlars pateses regemisson per endreches.


Entre autre, lo libre es una reflexion sus la libertat, amenaçada amb la finança, la polícia que velhan pertot tal lo policièr de la pagina de cobèrta, valor primièra que pr’aquò tafura pas egalament totes les umans que se pèrdon dels còps dins de guirguilhs derisòris, se laissan distraire, a mens que… lo libre es pas tot pessimista. En occitanizar e enriquir l’elògi de la fugida a la Laborit, l’autor suggerís quauques solucions, la barrutlança, la cultura e la reflexion, fonts de plaser prigond, la distància.
Certanas paginas, descabestradas o prigondas, son de morcèls d’antologia: la ont Titon-Gus contenta la femna del garatgista, lo calabrun urban de la fin…

84 paginas, 12 euros + 1,5€ de pòrt de comandar a:
Edicions Musedit-Lo Convise,
9 plaça de la Patz, 15012 Aurillac Cedex.
04 71 43 16 16

L' ultim nascut de la colleccion "Parlem" es lo "Petit dictionnaire Français-Occitan d'Auvergne" de Cristian Omelhièr, editat per l'Ostal del Libre. Amb 11.000 dintradas, sas reviradas en òc, es mejancièr entre tròp succint e tròp erudit. Serà un esplech necessari per la compreneson de la lenga e de l'escrich de l'Auvernha e del Velay. L'autor, reviraire professional e bilingüe de naissença, demòra a Massiac (Cantal) ont dona de corses d'occitan.

350 p. format 15x24 Prètz : 19 € mai 5,50€ de pòrt de comandar a :
Ostal del Libre
5 Rue J.B. Champeil
15000 Aurillac

Aura, propausa tota un tièra de CD d’ofrir per las fèstas:
- Un CD: «Felip Vialard canta son Aubrac» en mesclar de cançons popularas e de polidas creacions.
- Un cofret de Rogièr Lapassade dins la colleccion «Tresaurs d’Occitània».
- Un cofret de Sèrgi Bec dins la meteissa colleccion.

Prètz del CD: 20€
Prètz de cada cofret: 50€
Aqueles preses se devon comprene franc de pòrt e son valedors fins al 31 de decembre de 2003.
Occitània produccions, BP 75
34741 Vendargues cedex
Tel : 04 67 86 68 96 Fax : 08 25 17 85 55
www.aura-occitania.com

Retorn a l'ensenhador

MOTS CROSATS

	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j
1	I	N	S	E	R	C	I	O	N	S
2	M	A	I	R	A	L	A	S		A
3	P	I	R	I	T	A		C	A	N
4	U	S	A		A	U	T	A	R	S
5	T		C	A		R	A		I	O
6	A	B	U	C	L	E	S		S	I
7	C	A	S	A	L		T	U	A	R
8	I	R	A	T		M	A	N		O
9	O	R		A	T	U	S	A	T	S
10	N	I	E	R	A	S		S	U	A

	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j
1	.	.	.	.	.	.	.	.	.	.
2	.	.	.	.	.	.	.	.	.
3	.	.	.	.	.		.	.		.
4	.	.	.	.	.		.		.	.
5	.	.		.	.	.	.	.	.	.
6	.	.	.	.	.	.	.		.	.
7	.	.	.	.	.		.	.	.	.
8	.	.				.	.	.	.	.
9	.		.	.	.	.		.	.	.
10	.	.	.	.	.	.	.	.	.	.

Orizontal.- 1.- Femnas que se batan per un ideal.- 2.- Causas vanas o inutilas.- 3.- Trabalh penible o que s'esperlonga o, dins un autre biais, nom del partit trabalhista anglés – Inicialas del nom de Tillier, l'autor de "Mon oncle Benjamin.- 4.-I an recors tant los grècs ortodòx coma los afogats d'informatica – Doas consonantas asiradas.- 5.-Consentiment en çò nòstre – Relativas al jorn.- 6.- Estajanta d'un comtat tornat francés en 1860 – Lo grand aviá una pichòta ròda darrièr per una fòrça granda davant.- 7.- La via grand de la circulacion sanguina – Pèiras dels fogals.- 8.- La nòu menava de París en çò nòstre (inicialas) – Unitat de pes per las pèrlas , pèiras e metals precioses.- 9.- Sant patron dels fabres e orfèbres – Prenom feminin o nom d'una cadena de montanha en Crèta.- 10- Danças espanhòlas ancianas vengudas sinonims de rambalhs e de sarrabastals.

Vertical.- a/ Las que tocaràn la canhòta al lotò, emai en euròs çaquelà, o pòdon venir.- b/ Abséncia de trabalh, d'activitat.- c/ Familiarament, local aplechat per d'experiéncias scientificas – Lo cròm dels quimistas –Acuzat de recepcion, a la pòsta.- d/ L'an passat, Erau o foguèt tant coma Gard - Art. def. fem. sing. .- e/ Es una persona que tira – Fluvi de Siberia.- f/ De bas en naut, es a tu – La sigla d'una Union Departamentala – Famosa agéncia d'espionatge american (inicialas).- g/ L'agricultura qu' utiliza d'OGM se pòt pas qualificar aital.- h/ Sus las facturas, aquelas inicialas indican que lo prètz serà net – Sens umiditat o sens vegetacion.- i/ Possedisses – Passada al fial de l'espasa o del sabre.- j/ Ajudas qualqu'un de ta preséncia.

Retorn a l'ensenhador