LA PRIMA DELS COMEDIANS DE MONTPELHIÈR Lo president es un macho(1)

Per los qu’o sabon pas, la Prima dels Comedians de Montpelhièr es un dels festenals de la vila. A la debuta de cada annada se fa una amassada amb los afogats per discutir de çò que se va debanar dins l’annada e de las orientacions a venir. Cal saupre que cada Prima es jos lo signe d’una cultura del mond. Pareis que l’annada 2004 serà l’annada de la cultura chinesa...

L’amassada passada se debanèt jos la presidéncia (normala) del president, sénher B. (Disi pas son nom, que pensi qu’ai un fons caritadós, mas los que vòlon traparàn facilament l’entresenha).

A la fin de l’amassada, coma de costuma, i agèt l’épisodi questions-responsas...

- "E la cultura japanesa?"
- "Ah, la cultura japanesa!" çò diguèt lo president, "I ai fòrça pensat, qu’aimariái plan! Mas lo japan es al cap del mond e imaginatz pas çò que pòt costar la venguda de sumotoris!"(!)(2)

- “E la cultura occitana?” demanda alara una votz timidòta...
Rires e repotegadas dels intelligentasses del public que sabon tot e que sabon plan que la cultura occitana existís pas que per los nècis e los ases...
- "La cultura occitana... La cultura occitana..." embarràs del sénher B., president de la Prima... "I aviái solament pas pensat!... Pr’aquò soi de Pesenàs, mos parents e mos grands parlavan occitan(3) ... La cultura occitana... Òc... La cabra de Montanhac..”(4)

Punt! Acabat! Lo president de la Prima dels Comedians de Montpelhièr, sénher B, cargat de promòure la cultura dins la capitala de la region Lengadòc-Rosselhon a fach lo torn de tot çò que sap de la cultura occitana: un vague animal totemique d’una vilòta del costat de Pesenàs!

Sabi pas qual lo bombardèt President de la Prima... Mas sabi que se i a pas de vergonha qu’un president de festenal siá un macho (estatjant de Pesenàs), es una vergonha qu’al còr del Lengadòc, un president de festenal aja una cultura occitana de macho (l’animal -lo muòl-).

Gui Chauliac

(1) Coma los estatjants de Montpelhièr son “los clapassièrs”, coma los estatjants de Sant Guilhem del Desèrt son “los sautaròcs”, coma los estatjants d’Aniane son “los innocents”, los estatjants de Pesenàs son “los machos”.
(2) Punt d’exclamacion de l’autor que pensava pas que los sumotoris èran de comedians...
(3) D’unes dison qu’es pas vrai, mas o sabi pas.
(4) Sic.

Retorn a l'ensenhador

GANGE

Segon diferentas fonts, l’origina de Gange datariá dels Vòlces arecomices qu’avián colonizat la region dos o tres sègles abans J.C.
L’existéncia de la vila es atestada al temps de Cesar per de cròses, terralhas e altras monedas galloromanas trapadas prèp de la gara e dins la ciutat.

A l’origina, Gange èra un vilatge medieval enrodat de barris. Sa situacion al caireforc de tres valadas (Rieutòrd, Vis, Erau) ne faguèt de tot temps un luòc privilegiat d’escambis e de cobejanças. Al luòc ont se trapa uèi lo mercat cobèrt, s’arborava lo castèl bastit ambe los materials de l’anciana oppida galloromana. A costat d’aquel castèl se trapava la glèisa Sant Pèire. Desbastida en 1789, foguèt tornada bastir en 1855. Al sègle XIII^en, los fraires franciscans plantèron bordon a Gange e bastiguèron son covent suls quites luòcs del temple protestant actual. Las carreiròtas de la vila, forman un fum de laberints permetèron al camisards de se parar de las armadas del Rei. D’efièch, coma dins Cevenas totas, Gange coneguèt d’escaramossas ligadas a las guèrras de religion e venguèt en 1704 un fèu protestant. Pendent aquela sorna passa, las baumas del rodol serviguèron de recès a un fum de reformats.

Vila de menestrals e de comerciants, Gange prenguèt vam a partir dels sègles XVI e XVII^en mercé al devolopament de la seda. Especializada dins la seda de luxe que totas las cors d’Euròpa venián alara s’i provesir, la ciutat venguèt a la debuta del sègle XVIII^en la residéncia dels sedoses. Sos debasses finament confeccionats lor assegurèron una fama internacionala; d’unes negociants trentalhèron pas a córrer Euròpa emai America per faire conéisser sos debasses de seda.

Aquel comèrci permetèt a Gange de venir e de demorar la capitala del debas de luxe fins a la segonda guèrra mondiala. Ça que la, ja tre la fin del sègle XIX^en, las premícias del aflaquiment d’aquela activitat començan de se faire sentir. Ne resultèt de crisis economicas de contunh e de mercats internacionals nombroses se barrèron al produches de Gange. Es dins aquela marida situacion qu’una malautiá del manhan (lo vèrm de seda), la pebrina venguèt estralhar de manhanariás nombrosas dins Cevanas totas.

L’industria del debas, se desana alara de mai en mai e la reconvertida cap al sintetic aital que la modernizacion de las fabricas, capitèron pas d’empachar la mòrt d’una activitat que faguèt viure las Cevenas pendent d’annadas e d’annadas e que justifiquèt per aquel periòd l’expression «d’edat d’aur de la seda».

Uèi, Gange s’es virada cap al sector medical de poncha mas es subretot venguda un pòl important d’atraccion pels toristas. Luòc de calma e de repaus, sus la rota d’Aigal, ponch de partença de passejadas, de pratica d’espòrts, cap a las gòrjas de Vis, d’Erau, de Rieutòrd, tot prèp de las famosas baumas de las Domaisèlas sens doblidar lo mercat pintoresc del divendres, Gange demòra una destinacion de tria.



Lo 24 d’agost 1944, una colomna de gaireben 3000 alemands ensaja de forçar a Gange lo passatge del flume Erau. La vila es defenduda pel maquís Aigal-Cevanas que son pòst de comandament èra a l’Esperon. Aprèp dètz oras de lucha plan violenta, la batesta s’acaba per la retirada de l’enemic que daissa sul terren un trentenat de mòrts e un material important.



A l’alentorn del mitan del sègle XV^en, lo castèl de Gange foguèt lo testimòni d’un drama que son resson es estat immens en aquel temps. La victima ne foguèt Diana de Rosson, marquesa de Gange. Èra una de las mai polidas femnas de la cor qu’èra sonada «la Bèla provençala». Lo marqués èra pas vertadièrament recomandable, sos dos fraires, l’abat e lo Chivalièr de Gange encara mens.
Anam pas pus luènh dins aquela istòria qu’es estada contada pel Rogièr dins lo Bram de setembre 2001.



Antòni Fabre d’Olivet nasquèt en 1767 a Gange d’una familha calvinista. Venguèt a París, pron jove per aprene lo comèrci de la seda, mas estimèt mai se liurar a las Letras, e, en 1789, comencèt dins lo teatre per una peça titolada «Le Genie de la nation». Seguiguèron divèrses dramas e operàs. A partir de 1801, aquel curiós òme, que pretendèt un momenton, reviudar la musica dels grècs, se faguèt conéisser coma istorian, filosòf e filològ . Moriguèt en 1824, sens aver aquesit a París d’autre reputacion que la d’un esterlucat e d’un illuminat.
Çò qu’es interessant, es l’autor occitan. Tre 1799, publiquèt una mena de roman «Azalaïs et le gentil Aimar», benlèu una revirada d’un manuscrit ancian que compreniá ja de coblets en occitan. De l’an 1803, data «Le Troubadour, poesies occitaniques du XII^en siècle, traduites et publiées par Fabre d’Olivet»: la mascariá, transparenta per qual aguèsse agut la mendra nocion de poesia trobadoresca, foguèt denonciada per Raynouard tre 1824.

Jòrdi
Mon Aliseta es polida e me plai.
Fresca es la flor, mas Alisa o es mai.
Mirgalhada es la margarida
La violeta es tanben polida,
L’eli es ben blanc e sentís ben doç,
La rosa a de bèlas colors;
Mas segur, la joina Aliseta
Matariá la margarideta,
L’eli, la rosa e tot amai:
Mon Aliseta es polida e me plai.

Gèli
La joina Anneta es lo grelh del bosquet.
Mièlh qu’un cabrit sauta per lo pradet
Es ben doceta la fedeta;
Es ben remosa la vaqueta,
Fisèl es lo chin del bergièr;
Lo cabridet es plan leugièr;
Mas segur l’amistosa Anneta
Es mai doça que la fedeta,
E sauta mièlhs qu’un cabridet:
La joina Anneta es lo grelh del bosquet.

- D’aprèp Antòni Fabre d’Olivet, poèta nascut a Gange, lo nom vendriá del mot ebrèu «ganzi» que volriá dire «luòc ont se trapa un tresaur». En latin; Gange s’escriu «Agantippus» e confirmariá, totjorn segon Fabre d’Olivet, aquesta etimologia.

- P. Fabre, F.R. Hamlin e J. Astor s’apiejan sus una mencion de 1073, «Sant Pèire de Agantica». Aquel nom vendriá del grèc «akanthikos» qu’es un tèrme atestat en çò de Theophraste e que designa un luòc espinos.

- J.J Fénié se referant a E. Negre fa venir lo nom del latin «Aganticas o avanticus» que vendriá el meteis d’un nom de persona.

- A. Donzat s’apieja el suls noms ancians de «Agange» en 1140 e «Aganthicus» en 1168. Aquel nom vendriá (A.D., apond ambe prudéncia «benlèu») del latin «acanthus», luòc ont creis l’acant encara sonat «pata d’ors».

Ebrèu, gréc, latin, avèm la causida. Se pòt ça que la remarcar que lo luòc, aital que lo rodol es pas mai espinós que d’autres luòcs que siá en garrigas o que siá en Cevenas. Parièrament, se l’acant creis dins nòstre país, nòstres sòls son luènh d’èstre son luòc de predileccion. Demora alara l’origina d’aprèp un nom de familha çò qu’es plan frequent en toponimia, o alara, ni mai lo romantisme qu’aquò implica, podèm totjorn creire a un tresaur…

Andrieu

De senhalar als afogats d’informatica La version 10 de Linux Mandrake es pareguda. Dins la tièira de las lengas prepausadas per installar lo logicial, a costat del catalan se trapa l’occitan...! Cal saludar e mercejar los que participan al desvolopament del logicial liure, e, lo cal joslinhar, solament per lo plaser e per la glòria. Es pas deman que sènher Bill Gates farà paréisser una version “Fenèstras“ de “Windows“.

Retorn a l'ensenhador

PASSEJADA DINS L'ISTÒRIA DELS ESCARTONS

Los Escartons, qu'es aquò? Foguèt una mena de Republica, la Republica dels Escartons que nasquèt de la signatura, en 1343 de la "Transaccion Granda" entre lo Daufin* de Savòia, Umbert lo Segond e los estajants de 51 comunas del Daufinat. Los italians dison la "Congregacion dels Escartons". Lo Daufinat es alara un Estat e son sobeiran, lo Daufin a una cort fastuosa. Despensa al delà de sos revenguts. Aprèp 10 ans de regne, es claufit de deutes e sens eretièr que son filh unenc es mòrt negat. Per se tornar montar las finanças, se pensa de vendre lo Daufinat al rei de França. Es alara que las gents del Briançonés, redobtant aquela venda, profitan que Umbert es en manca e en cèrca de moneda per i prepausar de crompar lor afranquiment. La transaccion ultima se debana lo 29 de mai de 1343 al castèl de Beauvoir en Royans (38). Davant notari e contra una soma de 12000 florins d'aur e una renda annala de 4000 ducats, lo Daufin confirma las libertats, franquesas e costumas ja admesas, abandona totes los servituds e totas redevanças, fòra de la gabèla del bestial de lana e dreches estacats a son rang de Daufin, e reconeis de novèlas franquesas personalas e municipalas. Demest aicestas, es estipulat que totes los estjants dels dos sèxes an drech de possession, de cession e de donacion sens autorizacion o consentament de que que siá. Venan totes "Òmes Libres - Francs Borgéses" . Es la fin de la feudalitat e l'escantiment de noblesa. Qualques nòbles se'n van mas d'unes tornan lèu. Las comunitats venan entre elas una federacion de valadas aupencas compausada a la debuta de quatre Escartons (puèi cinc, sens cambiar de nom) d’escamborlons sus França e Italia. Aquel nom d'Escartons vendriá del vèrb francés escartonner (desaparegut dels diccionaris franceses) que voliá dire dividir en quarts tal coma los vèrbs occitans escartairar e esquartabelar, eles, totjorn en usatge.

Los cinc escartons ne foguèron lo Briançonés, de l'Argentièra a sant Gervais, lo Queiràs, de Guillestre al pas de las Traversetas, Oulx, de Cesana al torrent de Gelassa amb los vals de Bardonecchia e Sauze de Cesana, lo Pragelat, de Sestrière a Perosa Argentina, Casteldelfin, del pas de l'Anhèl (Agnello) fins a Sampèire. La sieuna capitala ne foguèt Briançon. Los Escartons estant situits dins l'airal de la lenga d'Òc, la lenga naturala de sos estajants èra l'occitan e, de fach, encara a l'ora d'ara, quand òm se passeja sus sas estradas de la part italiana se pòt véser que totas las plancardas estradalas de localizacion dels vilatges son afortidas de la mencion "País d'Òc". Lo sistèma administratiu adoptat per la gestion administrativa ne foguèt la division en quatre (puèi cinc) per la reparticion de las talhas e, d'aquí, lo nom d'Escartons. Èra una vertadièra democracia fondada sus l'independéncia del territòri, la reparticion equilibrada de las talhas entre los escartons, suls dreches fondamentals e la libertat tant individuala coma collectiva dels ciutadans del terrador. Tot aquel país es alara mai que mai poblat de Valdeses (discipols de Peire de Vaux o Valdo. En francés, Vaudois). Uèi, aicestes, dins la part francesa, son subretot establits dins lo Queiràs. Mas, aprèp la Revocacion de l'Edicte de Nantes, lo territòri tot, mas principalament la part piemontesa, ven un refugi pels protestants franceses exiliats, dont mantuns cevenòls, que fugissan en passant pel Luberon.

Aquela mena de Republica tendrà duscas als Tractats d'Utrècht, en Olanda, negociats de 1711 a 1713, que d'unes considèron coma lo Yalta de l'epòca, per lo partiment d'Euròpa. Aquí son representats gaireben tot çò qu’Euròpa compta d'Estats, de reis, republicas, evèsques, ducs, comtes, electors germanics, eca., foguèsson, tant los uns coma los autres, grands o menuts e tanben lo Sant-Sèti, per sos poders temporals e espirituals (lo poder temporal dels menaires de pòbles es censat èsser tengut de Dieu). A l'eissida d'un Tractat amb lo duc de Savòia, Umbert lo Segond, los Escartons i son despartits entre doas nacions, França e Savòia. L'article 3 del Tractat particular entre lo rei de França, Loís lo XIV^en e lo duc de Savòia torna rendre al duc lo Comtat de Niça e tot çò que lo rei i a raubat dins sas guèrras desastrosas. I ceda tanben la val de Pragelàt, amb los fòrts d'Exilles e de Fenestrèlas, las valadas d'Oulx, Cezana, Bardonecchia e Castel-Delfin e, generalament, çò ditz lo tractat, tot "çò qu'es a l'aiga pendenta dels Aups de la part de Piemont". Ven al reiaume de França tot çò qu'es de l'autre penjal e la frontièra passa alara a l'acrin dels Aups. Aital França recupèra Briançon, Barceloneta e sas dependéncias en rectificacion de la frontièra daufinenca. A l'encòp, n'es acabat de la Republica dels Escartons, abocinada e despartida entre lo rei de França e lo duc de Savòia. De mai, encara, aiceste es reconegut, pel Rei Solelh, coma sobeiran de Sicilia. Aquò rai, tanlèu que signat lo pache, la guèrra torna reprene entre lo rei de França e lo rei d'Espanha, Felip lo V^en.

Jos la sobeiranetat dels reis de França, l'organizacion dels escartons perdura que los estatjants tenon pas brica compte de las leis novèlas e mantenon las costumas e las tradicions transfrontalièras dins un èime "escartonés" comun de part e d'autra de la nòva frontièra, èime qu'es pas de negligir. Suls quatre sègles que dura la comunitat los estajants de las vals auràn en comun lo gost de l'aventura e lo desir del saber. L'instruccion i es renduda obligatòria pels Cònsols. Cada familha i es tenguda de pagar "l'escolatge" e caduna se fa un punt d'onor de lo pagar. Cada municipalitat nomena sos mèstres d'escòlas que regentan l'ensenhament. Lo recrutament se fa sus las fièras ont los candidats se passejan amb una pluma d'auca al capèl, signe de son estat. Los regents dels Escartons an una granda fama en Euròpa, duscas dins Tiròl, Soissa e Alsaça. I son escaissats "Mercands de Participis". Dins los Escartons, lo provençal demora la lenga comuna, coma i es demorat a l'ora d'ara. Lo parlar de Casteldelfin, en Italia es lo parlar de Sant Veran, en França. L'arquitectura dels vilatges que d'unes qualifican encara d'occitana es identica de part e d'autra.

Mas un second cataclisme aurà rason de la Republica dels Escartons. Serà la Revolucion Francesa. Lo 14 de junh de 1788, los Escartons son convidats a la famosa Acampada de Vizille del 21 de julhet que i foguèt reclamada al rei de França la convocation dels Estats Generals. Se sentisson pas concernits. Çaquelà, l'Escarton General i manda de delegats. Mas i caliá de representants dels 3 ordres e als Escartons, la noblesa existissiá pas pus... e dempuèi de temps. Pel clergat trapèron un brave rector e per la noblesa cerquèron un ciutadan d'un nom a particula. Un certan Sénher de Champronet faguèt l'afar emai foguèsse lo mai impausat de sa comuna (los nòbles francéses pagavan pas de talhas). Mas per lo Tèrç-Estat, qui nomenar? Dins los Escartons i aviá pas que d'Òmes-Libres et Francs-Borgeses. Foguèt l'embolh. Lo 29 de decembre de 1789, "dins una reguitnada de bèstia fèra picada a mòrt", coma escrirà un escartonés, temptèron una requèsta ultima a l'Acampada Nacionala per servar sas libertats. I respondèron que, als Escartons, èran de precursors, qu'èran ja en Republica doncas devián rejúnher la Republica novèla, una e indivisibla. E lo 31 de mai de 1790, faguèron sa somission acompanhada d'aquela remarca: "nostra pauretat es extrèma, mas las nòstras lagremas rajavan pas sus nòstres fèrres". La Republica dels Escartons aviá viscut mas son remembre e son esperit son totjorn vius dins las valadas francesas e italianas que i apartenguèron. Semblariá mème qu'ambe la venguda de l'Euròpa Unida, un èime "escartonés" novèl tornèsse prene vam. Òsca!

FABRE Rogièr.
Març 2004

*Daufin = D'unes penson que Daufin ven dels Aufinates, ancian pòble que ne parlan Pline e Ptolemèu. D'autres dison que lo pòble dels Allobròges (estajants del Daufinat) aurián aportat lo nom de Dèlfas en Grècia. D'autres encara que los vieneses respondián a qual i demandava d'onte èran : "Do Viene" que se seriá mudat en Dofiene puèi Dofin. Demòra pas pus qu'a destriar e causir. D'un autre latz, "Daufin" èra, dins un temps pus ancian, en Auvèrnha, l'equivalent de "Prince Sobeiran". Es lo titol que pòrta l'ainat del rei de França, desempuèi que lo duc de Savòia Umbert II cedèt, en l'an 1349, lo Daufinat al rei de França Felip VI de Valois.

Retorn a l'ensenhador

LA CROTZ OCCITANA E SON MISTÈRI

Aquí de qué far virar la mecanica mediatica ambe un public grand de moscas que lo gost del mel atira. Mas se podria que de mistèri n’i aguèsse gaire se que non lo resson del mistèri grand que sèm nosautres, l’umanitat dins lo miralh! Raimond Ginolhac presentava sas recèrcas sus l’istòria e las originas possiblas d’aquela crotz al CIRDOC, a Besièrs, lo 14 de mai. Aquí un trabalh seriós e que dobrís de pòrtas a l’imaginari, es a dire a la realitat ultima de la vida....
Çò que nos pareis mai ric d’interpretacion e de sens son qualques caractars d’aquel signe simbolic. Mai que mai es aquela estetica del nombre dotze. Se seguissèm las recèrcas de Ginolhac, descobrissèm una modelisacion numerica a partir de la man :



Se trapa que los quatre dets de la man, ambe tres falanjas per det, totalisan 12 unitats que lo det gròs pòt puntar una per una. Se pòt dire que l’òme ten dins sa man e lo contacte ambe lo monde e la clau de la numeracion o encara la consciéncia de l’un e del multiple qu’es la basa de la vision del monde mas tanben lo secret de l’operacion sul monde.
Aquí un primièr constat que liura lo còrs. Se pòt remarcar en amator de l’estranh, que se los primièrs òmes foguèron pivelats per aqueles espleches elementaris, avèm desempuèi progressat o regressat dins la conceptualisacion del mode operacional: sèm passats al sistèma decimal a la debuta de l’industralisacion mecanica e al sistèma binari ambe l’informatisacion. La discutida es dobèrta!
Mas Ginolhac nos dobrís d’autras pòrtas. Nos confronta al cercle e a sas decoracions simbolicas. De continent en continent, de civilisacion en civilisacion, aquela figura qu’illumina la vida es amont dins lo cèl, e totes sabèm que sens solelh seriam pas. Aicí daissam la matritz que lo còrs nos bailava e nos escampam dins l’espaci onte los o l’esperit circulan.
Nos presentèt una illustracion onte dotze rais partisson de l’astre. Çò que vòl dire que tota la combinatòria que se pòt far dins lo cèrcle pòt ne sortir: las oras, los meses, lo zodiàc...
E de que n’es d’aquela combinatòria intèrna ? la crotz partaja lo cèrcle en quatre. E puèi se pòt jogar subre los sectors coma ambe de rais de lutz que irradian la figura: perqué s’arrestar a dotze diamètres que s’acaban per aquelas bòlas?

I auria benlèu aquí un afar d’equilibri que trapa son estètica. Ginolhac nos mostrèt tanben que l’arbre de vida podia participar a aquela genèsi. Se trapa qu’aquel arbre a dins lo sòl tres



raices. Se pòt comprene: ambe doas, seria en dangièr d’èsser capvirat pel vent. Lo nombre tres qu’es la necessitat de vida per l’arbre comanda esteticament lo brancum que ven multipla de tres.
E sèm pas al cap de nòstras suspresas: per çò que nos trapam aquí confrontats pel primièr còp a l’enrasigament prigond del principi trinitari qu’es pas mai un afar d’interpretacion de la crotz.
Mas cal aver present a l’esperit qu’es sus aquel principi que la violéncia es desamorsada: la preséncia d’un tèrç es l’intrusion que desvira l’afrontament!
Se vei que la simbolica de la crotz occitana nos pòt menar plan luènh dins çò que son d’especulacions, d’autres diran de pantaisses, subre lo long camin dels òmes dempuèi.. la nuèit
Plan mercé a Raimond Ginolhac de nos aver permés aquela escapada al reialme del sòmi per çò que es aquí l’esper grand coma disia lo grand Shakespeare:

Fancy alone is hisghly fantastical!
(l’imaginacion es sonca poësia de tria)

La croix occitane: Histoire et actualité
Raymond GINOUILLAC – IEO TARN
Mars 2004 – 22€
Disponible au Camèl

Retorn a l'ensenhador

UN SETÒRI UN PAUC DOBLIDAT PONS D’ERAU

Tradicionalament semblariá, mos aujòls de la part de ma maire avián, dins las tièras de sos pichots noms, gaireben totjorn lo nom de Pons. D'un autre biais, me soi sovent demandat perqué mon grand e son fraire (e benlèu lor paire) foguèron escaissat "los bonapartas". Un escais es atribuit, de còps que i a, coma una mena de trufariá cap a aquel que lo va portar. Sos enfants ne van eretar per benlèu lo trigossar tota la vida. Per çò que tòca de l'attribucion a mos aujòls d'aquel escais, mas me pòdi enganar aquò rai, me sembla d'aver trobat una pista dins un setòri, renommat de son temps que son nom auriá destintat suls autres per mimetisme. Vòli parlar de Pons d'Erau (Pons de l'Hérault, en fr.). Fau aquí un suposicion benlèu completament fantasierosa mas trapi aquí l'escasença de parlar d'aquel òme politic qu'una carrièra de Seta pòrta son nom.
Pons d'Erau Andrieu, comte de Riò, nascut a Seta en 1772 moriguèt a París en 1858. Èra destinat per sa familha a far una carrièra eclesiastica. Per i escapar, fugiguèt del convent de Picpus ont estudiava e s'engatgèt encara jovenòt dins la marina. Trabalhèt d'afogada per passar davant lo saberut celèbre Monge, en 1790, los examèns del grad d'Oficièr de Marina. A son nom de Pons, ajustèt "d'Erau". Partisan convencut de las idéas revolucionaras, Pons foguèt remarcat, al sèti de Tolon pel general Carteaux que lo faguèt comandant de las batariás d'artilhariá de Bandòl (1793). Lo jove oficièr se senhalèt per son activitat, son biais e son umanitat. Çaquelà, après la casuda de Robespierre, foguèt embarrat a la preson de Montpelhièr per s'èsser tròp mostrat lo partisan de "l'Incorruptible". Pr'aquò, deslargat après lo 13 vendemiaire, Pons obtenguèt lo comandament d'una nau de comèrci. Mas, pres pels angleses, demorèt qualque temps presonièr. Tornat en l'an 1798, dins sa vila natala de Seta, foguèt l'elegit dels setòris al Conselh dels Cinc-Cents. Coma aviá pas l'atge requesit per la lei, son eleccion foguèt invalidada. Macat, se mudèt a París e reclamèt contra son invalidacion: de bada! Alara publiquèt una brocadura titolada "de Pons a Barras" qu'attacava amb fòrça la conducha dels Directors e qu'aguèt un restontiment dels bèls. Per lo se tirar de pels passes, lo mandèron a Tolon ont i foguèt fisat un comandament. L'an d'aprèp, en 1799, partiguèt comandar la flotilha del lac de Garda, en Italia e prenguèt part a la defensa de Peschiera, sul lac. Recebèt de Championnet lo grad de Luòctenent de Vaissèl en recompensa de son accion a Niça e a Gèna contra la marina anglesa, encargada de raubar los aprovisonaments de l'armada. Qualques meses pus tard, passèt Capitani de Fregata. Mas quora se debanèt lo Còp d'Estat de 18 brumaire, accusat d'aver publicat una trufariá sul Primièr Cònsol, son comandament i foguèt retirat. Se mainèt alara de negòci e de comèrci mas sens capitar plan. Son amic Lacépède lo faguèt nommar a la "Légion d'honneur" puèi, en 1813, Adminstrator General de las minas de l'iscla d'Èlba (l'iscla d'Élba èra un jos-Prefèctura del departament de Mediterranèa que lo cap-luòc n'èra Livorna). Èra aquí quand l'Emperaire, vencut e exiliat a l'iscla d'Èlba desbarquèt a Portoferraio lo 4 de mai de 1814, aprèp sa primièra abdicacion. Mas los dos òmes se coneissián d'abans : Pons aviá conegut Bonaparta coma simple capitani d'artilhariá. Pus tard, son republicanisme l'aviá plaçat dins lo camp dels opausants a l'Empiri. A l'iscla d'Èlba, Pons cambièt d'actitud. Dins aquel reiaumet, costejant cada jorn Napoleon, pauc a pauc foguèt pivelat per l'Emperaire. L'an d'apuèi, contribuèt a son retorn. Al 26 de febrièr 1815, quand l'Agla prenguèt sa volada cap a França, lo seguiguèt. Pendent los Cent Jorns, fait Prefècte del departament de Ròse e, a l'en còp, comte de Riò, i mòstrèt plan pro de talent e d'integritat tant dins son administracion coma dins l'organizacion de sos mejans de defensa. Partit per anar quèrre sa familha a l'iscla d'Èlba, los Piemonteses l'arrestèron e demorèt sièis ans presonièr dels Austriacs. Tornat en França, venguèt un des pus verturioses liberals e se virèt cap l'entrepresa industriala duscas 1830. Acabada la Revolucion de Julhet, foguèt tornamai nommat Prefècte, dins lo Jurà aqueste còp, puèi revocat. Al mes d'Abril 1848, l'Amassada Constituanta de la Seconda Republica ne faguèt lo Conselhièr d'Estat que demorèt duscas al Còp d'Estat del 2 de Decembre de 1851. Son testimoniatge postum sul sejorn de l'Emperaire a l'iscla d'Èlba, encara manuscrit a sa mòrt e paregut en 1897 jol titol de "Souvenirs et anecdotes de l'île d'Elbe", es aquel d'un testimòni lucid e clarvesent. Demorat un republican determinat duscas a la fin de sa vida, a daissat mantuns escriches dont d'articles pel Diccionari de la conversacion, de lauses funèbres, de brocaduras politicas e de rapòrts administratius. Al moment de la Revolucion de 1848, aviá publicat "De la puissance suprême et du pouvoir souverain" . Sa remembrança es mantenguda dins la ciutat que lo veguèt naisser per la carrièra "Pons d'Erau" (Pons de l'Hérault).

FABRE Rogièr
Genièr 2004

Sorgas: GDU sègle XIX Pierre Larousse (Pons d'Hérault). Napoléon homme public vu par Pons d'Hérault. Infotorist/napoleone Isola d'Elba.

Retorn a l'ensenhador

D’ONTE SIAS? — ESPANHÒL D’AQUÍ

Una question
Es la question terribla per una responsa radicala, la question per una causida oc/non coma se fa a l’ordenador, per la oc/non-existéncia, per la preséncia o l’abséncia en un mot per la vida o la mòrt.
Se ditz qu’es la question biblica, la que pausa la plaça de l’òme. E lo questionat respondèt «d’aiceste petaç de terra» aquò baila lo nom de la vila, del país, del continent... E lo luòc te pega mai que la fanga a las sabatas.
Los suporters de las còlas de fot o de rubí ne sabon quicòm aquí dessús, es la rason de batalhas, de la violéncia destructritz.
Tot aquò per dire que l’existéncia de l’autre passa per aquela question: sias del costat de lo que pausa la question o i sias pas e alara fòrça causas van ne dependre e mai benlèu ta vida....

Lo moment fòrt
Semblariá que sèm plan luènh de la pèça de Michel Còrdes, jogada per la Rampa. E ça que la l’espectacle s’acaba practicament sus un crit grand, una interpelacion del public e de totes los autres de la planeta.
La filha, Maria, de la familha espanhòla Fuensanta qu’a fach son pichòt trauc en França, crida a la fàcia del mond «òc, soi espanhòla!». Alara que son paire qu’a bastit tot una rason de viure dins França, son novèl país, somia sonca de tornar ailà, en Espanha. E paradòxa, ela qu’es una capitada de çò que sonam integracion, professionala e sentimentala, ela que va aver un nèn de son amic francés, filh del patron de son paire, es a aquel moment que ditz lo tròç de fanga que pega encara a sas sabats: clama naut e fòrt sa dignitat, la qu’es responsa a la question de l’origina.

De responsas
Per çò que sèm uèi al sègle de la mondialisacion, la que farià disparéisser tota traça del petaç original! Lo mercat planetari escafa las frontièras e entèrra la question sus l’origina.
Lo mot magic es integracion: coma l’economia se fabrica segond lo critèri de productivitat-rentabilitat, las populacions de las societats consumeristas se desvolopan per auto reproduccion. Çò que vòl dire que los consomators que sèm totes, nos fasèm rajar dins un mòtle que se tracha gaire de particularismes: sèm sus la linha del modèl dominaire.
Dins aquela situacion, cridar çò que demòra, coma la fanga de las sabatas, al prigond de se es l’eresia. E ça que la es la condicion de la sebrevida umana dins la mesura onte cadun es pas lo produch d’un non-luòc mas al mens la memòria d’una origina.
La messorga es de far creire que lo non-luòc es l’absolucion del crimi de l’autre, lo non-integrat, l’esclús. La realitat de l’umanitat, que cal gausar gaitar en fàcia, es plan la del multiple, de luòcs multiples a l’imatge d’una planeta de la varietat.
Michel Còrdes a plan sentit que la jove Maria dins l’esplandor de sa conversion a la « francitat » garda al mai prigond de son èime la beluga d’una memòria de luènh. E es pas mal a l’aise coma son paire que dins lo prètzfach integrator d’un trabalh sacralisat a perdut son èime e, en luòc de fondar una novèla realitat a sa portada, fugís dins lo fantasma de la responsa-trapèla a la question «D’onte sias?»
Maria la femna-jove s’aprèsta a bastir la societat de deman. Sembla plan encara aquí una evidéncia que lo salut de l’umanitat es una òbra de femna.

Avèm pas dich grand causa del jòc dels actors, de la mesa en scèna, del tèxte. Tot es al servici d’una idèa granda e bèla e doncas la dinamica jòga a fons.
Lo teatre occitan de la Rampa nos sortís aquí ambe «Espanhòl d’aquí» de Michel Còrdes un moment prestigiós de son devenir.

C. MOLINIER

Retorn a l'ensenhador

LO CANTON DELS POÈTAS

LA BROSSA Brossa(1) de mon país, laissa-me te cantar, Coma, per lo ginest, francés Fabièr o fa Sès un pintre famós, sens pincèl ni paleta Metes, pertot, l’auton, una tinta violeta. A la plana florida,ambe sos parpalhons Preferissi mai d’una sèrra ambe totas sas flors Aimi ben ta sentor qu’aima sustot l’abelha, Li perfumas son mèl, çò que fa pas la trelha. Es ben vrai qu’a d’orguèlh lo raiòl, per totjorn Ara te laissa en patz, caufas pas pus son forn, Rampèla-te lo temps ont l’òm desbrossava En ivèrn, ben sovent, sota lo castanhièr Quand gaireben cada jorn, son tropèl te pasturava E que lo que te canta, èra encara escolièr. Marcèu Liquiere (1) brossa = bruga LO PINTRE E LO PASTRON Un matin de printemps que lo cèl èra clar, Per veire las colors dels arbres se mesclar, Lo labech(1) doçament brandilha las fuòlhetas E sortís de perfums de totas las floretas, Janon, lo pintre, anèt de long de la Mausson(2), Cercava amb un endrech qu’avesina Bilhona(3), Un abric contra la calor E de dos pins ramuts l’ombra fresca e bessona. Èra de son pincèl nascut de parpalhons Volastrejant sus una prada De margaridas mirgalhada, Quand tot d’un còp son uòlh s’arrestèt pensatós Sus un canton d’aquel païsatge, E demorèt ravit d’ausir dins lo brancatge Lo bresilh que fasián mile passerons, Entrement qu’un tropèl de fedas, de motons, Pasturava l’erbeta, Destrassonant lo grilh e la verda reineta, La cardonilha roja ambe lo papachrós! Peirolet lo pastron, darrièr una bartassa, Bufava d’aquel temps dins un pichòt orjòl Fasiá lo cridament del janet, de l’agaça E melhor, se se pòt, lo cant del rossinhòl. E Janon, tot content d’aqueles voses tant finas, Pintrèt un rossinhòl, un chinet, de motons, E puòi, dedins lo fons, lo parc de la Piscina(4) Ambe d’arbres ramuts, d’aiga e de passerons. Lo pastron se sarrèt per veire la pintura: - « Aquò d’aquí’s plan fach, mas val pas la natura, Diguèt d’un aire moquet; S’aviás ben espinchat, auriás mes ma figura En mitan d’aquel tropelet Sens aquò creiriái pas que valga, ma cantada, Melhor que las colors de vòstre pincelet!» - « Alara lo rossinhòl que fasiá sa rotlada Dins aquela bartassa, es pas que tus, Peiròl?» - « Nani, qu’es mon orjòl Mas ma boca bufava!» Lo pintre qu’aviá pres de gost a son tablèu; - « Te ié metrai, çò ditz, per que siegue pus bèu.» E Peiròl de jòia bavava, Manjava de cogorda(5) e suçava de mèu! Desempuòi, cada còp que narra l’aventura, Manten que pòt balhar de leiçons de pintura! Carles Rebol (1) Labech : o garbin, vent del sud-oèst en Mar Latina. (2) Mausson : ribièra e castèl de Montpelhièr. (3) Bilhona : castèl prèp de Montpelhièr. (4) La Piscina : castèl prèp de Celanòva. (5) «Manjar» e «pastar la cogorda»: se balhar de satisfaccions d’orguèlh desplaçat. DOS POÈMAS DE G. PONS PER LISETA Aquel boqueton de violetas, Ambe plaser ieu l’ai cercat, Per vos l’ofrir, bèla Liseta; Agradas-lo; serai pagat. Dins pauc de temps seram passidas, Mas podètz prene per totjorn, Una flor de las pus polidas, Qu’aquò’s la flor de mon amor. Pendent vint ans l’ai conservada; L’ofrirai pas a quauqu’un mai, E se per cas tant vos agrada, A vòstra pòrta cantarai: « Prenètz-la, madomaisela, Prenètz-la qu’es un tresòr; E que siegue vòstra estèla Liseta, jusca a la mòrt.» A LISETA Dins un sòmi t’ai vista, mon agradiva Liseta, T’ai vista a mon costat enrodada de flors; Èrem au bòrd dau riu totes dos sus l’erbeta; Escotavam cantar los polits aucelons. Amirava tos uòlhs ; ta talha rondeleta, D’èstre au costat de tus ère lo pus urós; Prenguère doçament sus ta fina boqueta, Sens que diguèsses res, un parelh de potons. De nos quitar jamai, ne fasiam la promessa, Nos rendiam torn a torn careça per careça; Ères dins lo bonur, nadave dins l’amor. Crei-zo, d’aquel moment ère tot esperança, Mas de tant de bonur n’ai que la memorança, Car tot s’es envolat quans es vengut lo jorn. Gracian de PONS AIGA DE SORGA Aiga linda sorgent de la canèla, E davalant de font en cascatèla E de cascatèla en cascada, Pòrtas la vida, de serre en prada. Rebombant, cantas ta breçairòla Mas se lo cèl te buta en rabina, D'un rocàs, faguent de sabla fina, Tornaràs emplir la sablairòla. Sens tu, que devendriá nòstra tèrra, Un astre mòrt, sens camin ni carrièra, Coma de Març que nòstres saberuts Dison n'i aguèt mas n'i a pas pus. Fas grelhar los granons dins la sòla, E se gorjar de saba los borrons. A tas ribas, ont l'èrbeta trantòla, Tot un bestial i ven d'aval, d'amont. Del peisson fugissent, qu'espaurugat, A la rana verdeta qu'a sautat. S'i vei folastrejar l'ironda Se venguent abeurar de ton onda. E la serp que cerca son recapte, Ondejant dins lo jonc que tremola, Agantant un peisson, rat o ratet, L'anirà digerir, puèi, sadola, Rotlada tal un pleg de salcissa. Un conilh, nasejant, s'azarda sol Luènh de sa cauna de tèrra trissa Per se pagar un bocin de serpol. Davalada de cap aperamont, Fugisses cap a la mar sens fons. Mas sens tu, aiga linda e polida, Viuriá pas, de segur, tant de vida. FABRE Rogièr Abril 2004 FOTJAIRE Un còp èra, sus la costièra, Un òme fotjava son òrt. Cantava, e aviá pas tòrt, Una cançon venent de la tèrra, Per se donar un pauc de vam, E afortir son enavant. Mas tant fotja que fotjaràs, Revira que reviraràs, A solelh colc, sus son cantièr, Cansat, al fons d'una tièra, S'aconsomiguèt. Misèria! Lo venguèt pas quèrre, sa molhèr, Qu'un autre teniá sa plaça. Avent fintat l'escasença, Bon caçaire caça de raça, L'onorava de sa presénçia. L'absent seriá dins son tòrt De palejar, lo ser, son òrt? Qual, de sa femna, se trach pas, A l'ostal, pòt la retrobar pas. FABRE Rogièr Abril 2004

Retorn a l'ensenhador

DESTENTA... JÒCS... ASENADAS...

Rampèl:
Siá la tièra: 6, 13, 27, 55, 111, 223,…x
Quin es lo nombre de reng 21?

Solucion:
Las diferéncias entre dos tèrmes consecutius son: 7, 14, 28, 56, 112, 224….
Forman una progression geometrica de primièr tèrme 7 e de rason 2.
Lo tèrme de reng n dins la tièra de las diferéncias es k=aq^n-1. De la comparason de las doas tièras (la de las diferéncias e la dels nombres enonciats) se pòt induire que lo nombre de reng n de la tièra de l’enonciat es t=aq^n-1- 1.
Lo nombre de reng 21 es donc: 7x 2²⁰–1=1.340.024


La muralha mejana.– Una muralha de 1 mètre de nautor per 10 cm de largor va èsser bastida a l'entorn de la tèrra per separar los doas emisfèras. Simplicam las chifras: la circonferéncia equatoriala de la tèrra es estimada a 40.000 quilomètres.
Cada brica carrada mesura 10 cm de costat e pesa 1 quilo.
1°/ Quantas bricas caldrà per bastir la muralha?
2°/ de quant de quilogramas augmentarà lo pes de la tèrra?



Un dels mai grands negociants de vin de Bercy, dintre dins una bandièra del Clapàs per crompar de vin de Lengadòc.
- «Me balharetz, çò ditz, çò qu’avetz de melhor e vos pagarai tintin, argent sus la taule.»
Li pòrtan detz, quinze, vint botelhetas –ne’n sabi pas pus lo compte– e jamai trobava pas la qualitat pro bona.
Las gents de la bandièra disián: «aquela practica es pas de bon contentar!»
E coma lo crompaire, a dicha de tastar e tornar tastar, de mesclar e de tornar mesclar, començava de veire fosc, la femna del corratièr, rusada, sonèt sa serviciala e i diguèt:
- «Vai-te’n quèrre una botelha d’aiga a la font.»
La serviciala i va, torna un quart d’oreta aprèp ambe sa botelha plena e ne’n voja un veirat al grand negociant.
- «Me mandaretz deman cent muòges d’aquel vin, çò diguèt aprèp aver agotat lo veirat. Tot compte fach e rebatut, es encara la melhora qualitat que i aja pel mond de París.»
- «Mas, çò diguèt la femna del corratièr, çò que venetz de beure es pas que d’aiga clara!»
- «Fai pas res, respond lo negociant, es ieu que me carga de la tinturar!».

Carles Reboul

Un tipe es en veitura sus l’autostrada quand arriba a un engorgament.
Qualqu’un pica a sa vitra. Lo calfaira davala e demanda:
«De qué se debana?»
L’autre tipe li ditz:
«De terroristas an pres Sarkosy e Raffarin en ostatge e demandan un million de dolars senon los asagan d’esséncia e escampan una aluqueta dessús…Alara, comprenètz, passam a cada veitura per amassar las donas.»
Lo calfaire demanda:
«Quant balhan las gents?»
« Aquò depend... 5... 10 litres...»


Un capelan que se passeja pel campèstre se daissa prene pels sables movedisses.
Alara que s’enfonza fins a las cavilhas, un camion dels pompièrs ven a passar.
- Avètz besonh d’ajuda?
- Aquò serà pas necite, lo Sénher me vendrà ajudar!
Alara que lo curat s’enfonza fins a la cincha, lo camion torna passar e los pompièrs li tornan pausar la question;
- Avètz mestièr d’ajuda?
- Aquò serà pas necite, lo Sénher me vendrà ajudar!
Alara que lo capelan a pas pus que lo cap qu’emergís, los pompièrs passan un tresen còp.
- Avètz totjorn pas mestièr d’ajuda?
- Aquò serà pas necite, lo Sénher me vendrà ajudar!
Alara lo curat s’enfonza completament e se morís. Quand arriba al paradís, ditz al Sénher:
- Soi plan decebut que pensavi vertadièrament que vendriatz m’ajudar!
E lo Sénher li respond:
- Bogre de colhonàs! T’ai mandat tres còps los pompièrs, vesi pas çò qu’auriái pogut faire de mai!


Perqué las prunas negras son rojas quand son verdas?
Perqué s’apieja mai fòrt sus las tòcas de la telecomanda quand las pilas son gaireben finidas?
Perqué lavar las servietas de banh? Sèm pas acapçats quand nos eissugam amb elas?
Fins ont, los capplumats se lavan la cara?
Perqué « separat » s’escriu amb un sol mot, alara que « totes ensem » s’escriu ambe dos mots separats?
Cossí Donald pòt aver de nebots alara qu’a pas ni fraire ni sòrre?
Perqué se carga una vèsta e una casqueta alara que se passeja cuol nus?


Dempuèi qu’avètz crompat un ordinador a la comuna i a pas pus mejan de farlabicar los papièrs coma o fasiatz de per abans.

A la comuna, me prenètz per un chòt que soi paure, mas los rics son pas mai inteligents que ieu, basta de veire los politicians…

Èstre elegit conse es aisit que sètz puslèu ben fotut et que fasètz lo poton a totas las femnas sul mercat.

Òc, sénher conse! sètz responbla de las merdas de can per carrièras, emai que siá pas vos que les fasètz personalament.





Lo mot latin «palus» a balhat lo francés ancian palu, palud e l’occitan palun que se trapa plan sovent dins la toponimia occitana.
Sul litoral mediterranèu; palun, estanh, gorg e lòna se partisson la remembrança de luòcs palunoses que los Gallo-romans, puèi los monges e païsans de l’Edat Mejana an assecats e plan modificats.
Dins Erau, se trapa un fum de toponims qu’utilizan palús, palussa, palud, paluda...:
PALUDE castèl ancian a Latas, Mazet de la PALUS luòc dich a Marsilhargues (34) aital que La PALUS Nòrd e Sud e tanben LA PALUS a Mauguòu e Villeveyrac, La PALUSSE a Mireval e Vic La Gardiole, LA PALUD e LE PALUS a Vias, lo palun de la GRANDA PALUDE prèp dels salins de Frontinhan, estanh de PALUN LONGUE prèp d’Arles…
Existisson tanben de formas diminutivas : LA PALUZELLE a Candilhargues e Mauguòu e LA PALUZETTE a Marsilhargues.
Jaumes Astor [1] restaca a aquela origina de noms balhats a de tèrras ricas eissidas de paluns. Se trapa aital de noms de masatges e de comunas: LES PALUDS-de-Noves masatge de la comuna de Noves (13), LAPALUD (84), LA PALUD-sur-Verdon (04), LES PALUS masatge de la comuna de Beynes (04), LA PALUD masatge de la comuna de Castellane (04), PALUS masatge de St-Victor-la-Coste (30), PALLUT, masatge de la comuna de St-Donat (63)…
Existís tanben de patronims: PALOUZIÉ ven de l’òme que trabalhava dins los estanhs : pescaire o sanhaire. Dins d’autres cases, los noms d’ostal : PALU, PALAUD, PALUD,…venon del nom de luòc.

[1] Jaumes ASTOR : Dictionnaire des noms de famille et noms de lieux du Midi de la France. Ed du Beffroi

DICHAS pel mes de JUNH 8 de junh : se plòu per la sant Medard, plòu 40 jorns pus tard, levat que sant Barnabè i tampe pas lo robinet. 10 de junh : Còrpus Cristi banhada, fenason mancada. 11 de junh : blats florits a sant Barnabè, abondància e qualitat. 16 de junh : al jorn de sant Cirici, un doç zefir se fa sentir. 19 de junh : pluèja de la sant Gervasi, missanta per ton blat coma per lo del vesin. 24 de junh : luna de Sant Joan, govèrna lo temps fins a Nadal 29 de junh : jorns de sant Pèire e sant Pau plujoses, per trenta jorns es dangierós. Junh en general : - Solelh de junh, de bon matin lusís. - Estiu brutlent, fa pesuc froment

Retorn a l'ensenhador

DE LEGIR - D'ESCOTAR

SUL TEATRE

«Repertòri del teatre occitan 1550–1800» de Joan Eygun

En repertoriar lo teatre occitan de la tempsada modèrna, tan manescrit coma imprimit, l’obratge tempta de complir una manca dins la bibliografia. A partir de recèrcas minuciosas dins las bibliotècas e los archius, aquela sintèsi, noirida d’una longa familiaritat ambe la literatura occitana de la tempsada, se vòl pas sonque un simple inventari bibliografic de las òbras teatralas.
L’obratge balha atal una descripcion de cada pèça ambe son argument, la lista dels personatges, las lengas emplegadas pels actors per las pèças multilengas, la descripcion bibliografica de las edicions ancianas, l’identificacion de las edicions modèrnas, criticas o pas, las referéncias dels articles d’analisi pertocant una òbra o un autor.
La localizacion dels exemplars de las edicions anterioras a 1850 permet de legir las òbras que demòran tròp sovent de marrit trobar. Ajudarà fòrça tanben los estudis fargadas a partir de las edicions originalas.
D’òbras qu’èran consideradas coma perdudas, d’autras demoradas fins adara desconegudas de las bibliografias recentas de literatura occitana, tornan atal a la lutz.
Sens aténher a una exaustivitat illusòria, lo repertòri recapta totes los genres, de las farças als dialògs carnavalesques, de las tragicomèdias a las pastoralas profanas o religiosas, dels operàs a las comèdias, de las cantatas borlescas als divertiments de la tempsada revolucionari. L’obratge es completat per una bibliografia generala del teatre occitan e un indèx.

216 paginas al format 16x24
Prètz : 20€ franc de pòrt.
De comandar a:
Association d’Etude du Texte Occitan,
13 carrièra Georges Rioux F
33800 Bordeaux

Ven d'èsser reeditat per las edicions Reclams e Federop aquel roman estranh e trebolant de Bernat Manciet. Aquel autor pensava de son roman qu'es lo roman de la "gràcia". Una gràcia balhada a una femna malauta e nafrada d'encontrar l'amor. Es l'escasença, per el, de nos presentar los païsatges de Landa Nauta qu'envolopan Elena a la dintrada d'un automne que las luses i enflamban las colors de la natura, tant coma las anmas umanas amb sos mistèris. Lo raconte poetic de B. Manciet nos fa dintrar, a pinquet, dins lo secret d'Elena e de sa destinada en nos fasent passar de l'autra part d'un monde que volèm trop aprestat. E, a l'encòp, d'una Landa misteriosa que vesèm pas totjorn coma calriá. Amb Elèna avèm, benlèu, una vision intemporala d'eternitat.


Lo quatren numerò de la colleccion « Cosina Nòstra » vodada a la cosina tradicionala occitana es aqueste còp consacrat a l’art d’adobar carn e salvatgina.
Las receptas porgidas son, per la màger part, estadas collectadas dins la lenga nòstra. Son reproduchas dins aquel libre dins sas versions originalas ambe de comentaris e una revirada en francés. Las receptas seleccionadas son las mai caracteristicas mas son tanben las mai aisidas de realizar. De còps dos biaisses de faire son donats.
S’agís subretot de cosina de Carcin, Roerga e Albigés, es a dire çò que se fa de melhor en matèria de cosina.

Prètz 8€ mai 1,90€ de pòrt.
De comandar a: Association CORDAE/La Talvera
BP 40
81170 Cordes-sur-Ciel
Corrièl:
http://www.talvera.org

Provençal de la planeta, Miquèl Montanaro a, per lo biais de sos viatges nombroses, acampat un flòc de melodias, mòdas, ritmes que son venguts arribar son escritura sus los instruments tradicionals de Provença.
Las 15 pèças que compausan aquel programa evocan caduna un luòc magic que a marcat M. Montanaro.
De totes los cantons del mond, M. Montanaro joga, raconta e nos endralha sus sa rota sens fin… Ancrat dempuèi totjorn en Provença, es un agach crosats sul mond e sul galobet-tamborin, aquel instrument mai d’un còp secular que torna trapar aicí jovença, actualitat, dobertura, flexibilitat…entre escritura e improvisacion, rigor e convivialitat, seriós e fantasiá, soscadissa e jòia, umor e virtuositat…

Entressenhas: Cie Montanaro
BP 24
83570 Correns
www.compagnie-montanaro.com

Retorn a l'ensenhador

MOTS CROSATS

	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j
1	R	A	U	F	E	L	E	J	A	R
2	E	R	S	E	J	A	R	A		E
3	P	A	U	R	E		M	I	G	A
4	O		A	R	C	S		R	O	L
5	T	E	L	E	T	I	P	E		I
6	E	G	A		A		E		A	S
7	G	A	S	T	R	A	L	G	I	A
8	A	L		A		S	H	A		R
9	R	A	M	E	L		O	L	I	A
10	A	T	A	L	H	O	N	A	T	S

	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j
1	.	.	.	.	.	.	.	.	.	.
2	.	.	.	.			.	.	.	.
3	.	.	.	.	.	.	.	.		.
4	.	.	.	.	.	.	.	.		.
5	.	.	.	.	.		.	.	.	.
6	.	.		.	.		.	.	.	.
7	.		.	.	.	.	.		.	.
8	.	.	.	.	.	.		.	.	.
9	.	.	.		.	.		.	.	.
10	.	.	.	.	.	.	.	.	.	.

Orizontal .- 1.- Qualifica una persona que s'escarta o que escarta. – 2.- Autra faiçon d'ortografiar lo sambuc – Una èsse, en cò del maselièr.- 3.-Plèga (o emmalhona) un nenon.- 4.- Personatge important de la Comedia dell' Arte. 5.- General famós de la batèsta d'Argièr – Un pichon tròç, un bocinèl. 6.- Un luna redonda e blanca, sul calendrièr - Affirmatiu, en Italia coma en Espanha - Dona d'aire.- 7.-Augmentatiu de fin – Un imèn que se'n seriá perdut una mitat.- 8.- Se ditz d'atòms d'un meteis element quimic diferents sonca per la massa de sos nuclis.- Vilatge provençal celebrissím de la Còsta d'Azur ajocat sus un rocàs.- 9.- Onomatopèia per un cat aconsomit – Letra de l'alfabet grèc – Advèrbi volent dire prèp.- 10.- Fasent venir trist.

Vertical.- a/ Aquel que met negre sus blanc lo "Bram", per exemple.- b/ Una abraçada pro fòrta, plan sentida – Existisson.- c/ Familharament, posteriors – Es estada faita per i trobar d'aiga.- d/ A la distribucion dels prèmis, quand se fasiá, èra ja una bona debuta.- e/ Dos còps per an, despartís la jornada en doas parts egalas. f/ Percorregut dels uèlhs, en franchimand – En Egipta, de son temps, los rasetors i corrissián davant coma en Camarga (nom).- g / Abocinas per obténer lo dos del 5 orizontal.- h/ Autra fòrma ortografica de l'aranha – Un moment, existissiá, mas pas pus ara.- i/ La sigla del Rodés Olimpic – Colòra de las colors de l'arcolan.- j/ Accion de se plegar dins la fòrma del segond del 2 orizontal o s'anquilosir.

Retorn a l'ensenhador